بیش از دویست عبارت از مباحث قطع و ظن رسائل شیخ انصاری(ره) انتخاب شده‌اند و بیش از دویست و پنجاه نکته درباره این عبارات از یازده تعلیقه جمع‌آوری گردیده و تلاش شده که به جز موارد خاص، عبارت محشی عینا ذکر شود.

بخش بندی قضایای شرعی بر دو گونه ی حقیقیه و خارجیه، نخستین بار توسط شیخ انصاری وارد علم اصول فقه گردیده و از سوی محقق نائینی و شاگردانش مورد توجه قرار گرفته است. هر یک از این دو گزاره، هم به لحاظ منطقی و هم به لحاظ استنباطی، آثار و لوازم متمایزی دارند؛ از این رو شناخت درست و تطبیق به جای آن دو، نقش غیر قابل انکاری در استنباط احکام شرعی، اعتقادی، تفسیری و حتی سیاسی داشته و در عیین نوع نظام معرفتی در اصول فقه و به تبع آن در فقه تاثیر گذار می باشند. کتاب حاضر در پی بازنمود قضایای حقیقیه و خارجیه، پیدایش این دو عنوان در منطقه و چگونگی ورود آن در اصول فقه و ثمرات عدیده مرتب بر این طبقه بندی از قضایا است.

از آن‏جا كه اين مسئله كمتر به نحو مستقل مورد بررسى قرار گرفته و عمدتاً در مواضعى از علم اصول و لابه‌لاى مباحثى مانند حجج و امارات، اصول عمليه و به ويژه استصحاب و نيز باب تعادل و ترجيح به آن پرداخته شده، به نظر مى‌آيد چنان‌چه مستقلاً مورد رسيدگى قرار گيرد، خالى از فايده نباشد.
اهميت بررسى جداگانه حكم ظاهرى هنگامى بيشتر نمايان مى‌گردد كه در همان مواضع نيز، اصل تقسيم حكم شرعى به واقعى و ظاهرى و بررسى صحت و سقم اين تقسيم كمتر مورد عنايت واقع شده و اكثر بزرگان آن را پذيرفته‌اند، در حالى كه قبل از هر چيز بايد مشخص شود آيا اساساً حكمى به نام حكم ظاهرى وجود دارد به نحوى كه جعل شرعى به آن تعلق گرفته باشد يا خير؟ البته بسيارى از مباحث مربوط به حكم شرعى دچار چنين سرنوشتى شده‌اند كه در اكثر كتب اصولى در لا به لاى ساير مباحث و در مناسبت‌هاى مختلف مورد بررسى قرار گرفته و مستقلاً مورد بحث واقع نشده‌اند

از قواعد مهمی که ثمرات مهمی در جمیع ابواب فقه دارد، قاعده تعارض بین اصل و ظاهر است.
از جمله مباحث مهم در این مسئله این است که آیا ظاهر بر اصل در جمیع موارد مقدم است و یا بالعکس و یا اینکه باید قائل به تفصیل در موارد مختلف بین این دو امر شویم.
فقها در بعضی موارد اصل را بر ظاهر مقدم کرده و در برخی موارد ظاهر را بر اصل مقدم نموده اند، لذا باید تحقیقی در تعارض اصل و ظاهر صورت گیرد تا به ضابطه ی اساسی در این مسئله نائل گردیم.
اثر پیش رو برای پاسخ گویی به مشکلات پیش گفته به تحقیق در مسئله تعارض اصل و ظاهر می پردازد.