تازه های نشر 99
تازه های نشر 99
تازه های نشر 99
تازه های نشر 99
فراخوانی مقاله و اولویت های پژوهشی
فراخوانی مقاله و اولویت های پژوهشی
سخن موسس فقید
سخن موسس فقید
واکاوی سینمای دینی و نظام مسائل فقه هنر هفتم



واکاوی سینمای دینی

و نظام مسائل فقه هنر هفتم








درآمد

امروزه صنعت سینما و هنر هفتم به عنوان یکی از بنیان‌های مهم فرهنگ‌ساز جامعه، کاربرد شگرفی یافته است. فقه شیعه که به‌حق مدعی پاسخ‌گویی به همه نیازهای بشری است، باید در مورد سینما، موضعی شفاف، ژرف‌نگر و واقع‌بینانه داشته باشد. با توجه به گستردگی و توسعه روزافزون صنعت سینما در دنیای امروز که عصر «انفجار اطلاعات» نام گرفته است، سینما جایگاهی بس رفیع و مهم یافته است. به‌سبب گرایش جهانی به هنر سینما و گسترش و نفوذ صنعت آن و از آنجا که این صنعت از منظر هنری، رسانه‌ای و تجاری می‌تواند دارای احکام و ضوابط شرعی خاصی باشد، ضرورت طرح این موضوع در فقه تأکید بیشتری می‌یابد. برخورد دستگاه فقهی با پدیدة سینما در طول بیش از یکصد سال از زمان ورود آن به ایران، یکنواخت نبوده و تحولات پردامنه‌ای را پشت سر نهاده است. ازاین‌رو بررسی مسائل فقهی سینما از منظری جدید، امری ضروری است، تا بدین وسیله، هم نیازهای جامعه رفع شود و هم احکام اسلامی تعطیل نماند.

سینما از مهم‌ترین وسایل ارتباط جمعی در زندگی روزمرۀ افراد، شیوة زندگی انسان‌ها، چگونگی برقراری ارتباطات درون¬گروهی و برون‌گروهی و حتی اندیشۀ هر فرد، برای چگونه زیستن است؛ به طوری که می‌توان گفت بسیاری از اندیشه‌ها، نگرش‌ها و در یک روند کلی، فلسفه زندگی انسان‌ها در جهان معاصر، با فیلم شکل می‌گیرد؛ تغییر می‌کند؛ اصلاح یا تخریب می‌گردد و در کردار و سلوک آنان نیز نمایان می‌شود. ازاین‌رو می‌توان گفت که سینما یکی از جلوه‌های بازتاب‌دهنده فرهنگ و هنر هر جامعه‌ای است.

سینما از زمان پیدایش خود که تاریخ محدودی را در قیاس با دیگر گونه‌های هنری در شاخة هنر‌های دراماتیک به خود اختصاص داده است، به سبب تجربۀ متفاوتِ مخاطب از آثار هنری و لبریز بودن آن از تخیل و احساس، به هنری بدل شده است که توانسته بخش مهمی از جریان‌سازی‌های فرهنگی و حرکت‌های انقلابی و سیاسی در یک قرن اخیر را رهبری و نمایندگی کند.

هرچند هنر هفتم و به عبارت جامع‌تر صنعت سینما در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی به‌جای حرکت در مسیر جریان‌سازی فرهنگی، بیشتر در حوزة جریان‌های انحرافی حرکت می‌کرد، اما در این مسئله تردیدی نیست که اگر امروز سینمای ایران به‌عنوان یکی از درخشان‌ترین محصولات هنری در جهان شناخته می‌شود و توانسته قله‌های موفقیت را در بسیاری از رویدادهای جهانی فتح کند و احترام مخاطبان و منتقدان جهانی را برانگیزد، مدیون گفتمان ارزشمند و تبیین مبانی هنر متعهد به‌ عنوان یکی از اصلی‌ترین استوانه‌های گفتمان کلان هنر انقلاب اسلامی است که پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، با رهبری و بنیان‌گذاری حضرت امام خمینی(ره) توانست مسیر به انحراف رفته خود را در خطی درست و اصولی ریل‌گذاری کند تا بتواند در کنار ویژگی سرگرم‌کنندگی، اهداف متعالی هنر متعهد انقلابی و جریان گفتمان انقلاب اسلامی را به واسطه آثار هنرمندان خلاق خود، به گوش و چشم جهانیان برساند.

تلاش اصلی این تحقیق اگر چه شناسایی و کشف نظام مسائل فقهی این صنعت بزرگ فرهنگ‌ساز و هنر هفتم است؛ لکن در ابتدا به واکاوی مختصری از دیدگاه‌های اندیشمندان معاصر و بزرگان حوزه دین از مؤلفه‌های سینمای دینی پرداخته می‌شود.

اثرگذاری و نفوذ گسترده هنر هفتم در ابعاد مختلف بینشی، کنشی و گرایشی در سطح فردی و اجتماعی است که باید فقه در این باره اظهار نظر نموده و ضوابط فقهی آن را تبیین نماید. لذا شبکه مسائل فقهی سینما، مجموعه مسائل، دغدغه‌ها و نیازهایی است که بشر امروز در زندگی خود در حیطه‌های فقهی و دستوری دین با آنها مواجه است و برای دستیابی به پاسخ آنها تلاش می‌کند.

بر اساس این فرایندها بررسی شبکه مسائل هنر هفتم یا همان صنعت سینما ارائه گردیده است که امید است مورد استفاده محققان و پژوهشگران قرار گیرد. همچنین به جهت اهمیت این صنعت، دیدگاه برخی از اندیشمندان اسلامی معاصر در خصوص این هنر فرهنگ‌ساز، امکان تحقق سینمای دینی و چارچوب‌ها و ضوابط آن در بخش نخست مورد تأکید قرار گرفته است.

در پایان لازم می‌دانم از مساعی و حمایت‌های اندیشمند گرامی آیت‌الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی(حفظه‌الله) رئیس معظم مرکز فقهی ائمه اطهار(عليهم‌السلام) و حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل کاشانی(ادام الله بقائه) مدیر محترم مرکز و نیز فاضل ارجمند حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدجواد حسینی‌خواه(زید عزّه) معاون محترم پژوهش مرکز که امکان چاپ این اثر را فراهم نمودند، کمال تشکر و امتنان را داشته باشم.

علی نهاوندی
مديرگروه فقه هنر و رسانه





فهرست مطالب

درآمد9

بخش نخست: واكاوي مؤلفه‌هاي سينماي دينی

مقدمه15
فصل اول: سينماي ديني از نگاه امام و رهبري21
رهنمودهای امام خمینی(ره) درباره سینم21
رسالت سینمای اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره)23
رهنمودهای مقام معظم رهبری درباره سینم24
اهمیت سینم38
تأثیرگذاری سینم39
جایگاه سینما و سینماگران40
بایدها و نبایدها در سینم41
اصالت پیام44
معیار حضور در جشنواره‌های بین‌المللی45
فصل دوم: دیدگاه برخی از اندیشمندان معاصر درباره سینم47
دیدگاه آیت‌الله شهید بهشتی درباره سینم48
دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی درباره سینم51
دیدگاه آیت‌الله مکارم شیرازی54
شاخصه‌های سینمای دینی از منظر معظم‌له55
چیستی مفهوم سینمای دینی56
تأثیر فیلم و سینما بر زندگی مردم56
زیبایی‌شناسی؛ اصل راهبردی در تحقق سینمای دینی57
سینمای دینی؛ ابزاری قدرتمند برای انتقال ارزش‌ها و مفاهیم اسلامی59
سینمای پویا؛ در گرو افزایش تولیدات فیلم‌های دینی و مذهبی59
چالش نقدپذیری سینماگران60
عفت‌ورزی؛ لازمة ورود زنان به صنعت سینما و فیلم‌سازی61
پیامدهای الگوسازی از بازیگران سینم63
دیدگاه شهید آوینی درباره سینم64
دیدگاه آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی85
گفتگو با حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی(دامت برکاته) پیرامون حضور روحانیت در سینم94
موضوعات و ملاکات حکم در فقه هنر104
هنر و مسائل اجتماعی108
نتیجه‌گیری بخش نخست123

بخش دوم: نظام مسائل فقه هنر هفتم

مقدمه129
فصل اول: نظام مسائل فقهی ناظر به اثر سینمایی131
مسائل و موضوعات ناظر به اثر سینمایی132
فصل دوم: نظام مسائل فقهی ناظر به مخاطب سینم141
مسائل و موضوعات ناظر به مخاطب سینم143
فصل سوم: نظام مسائل فقهی تجارت در سینم147
مسائل و موضوعات ناظر به تجارت سینم148
فصل چهارم: مسائل کلان فقه سینما و دغدغه‌های سینمایی157
مسائل بنیادین فقه سینم159
الف) مبانی فقه سینم160
ب) قواعد فقهی سینم161
ج) محورهای فقهی سینم162
مسائل سیاست‌گذاران سینمایی167
مسائل سينماگران168
ضمائم169
الف) اصطلاح‌نامه169
ب) تقسیم‌بندی ژانرهای سینمایی192
منابع198