معاونت پژوهش
نشست علمی ـ تخصصی: بررسی نظریه فهم اجتماعی نص، در فقه اجتماعی برگزار شد
شصت و سومین نشست علمی ـ تخصصی با عنوان : بررسی نظریه فهم اجتماعی نص، در فقه اجتماعی با حضور آیت الله محسن اراکی (استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب) و دبیر علمی حجت الاسلام و المسلمین محمد باقر ربانی (مدیر گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی)‌ روز چهارشنبه 1397/11/24 ساعت 19 در سالن امام خمینی(ره) مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار شد.

شصت و سومین نشست علمی ـ تخصصی با عنوان:
بررسی نظریه فهم اجتماعی نص، در فقه اجتماعی
با حضور آیت الله محسن اراکی (استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب) و دبیر علمی حجت الاسلام و المسلمین محمد باقر ربانی (مدیر گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی)‌
روز چهارشنبه 1397/11/24 ساعت 19
در سالن امام خمینی(ره) مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) برگزار شد.
____________________________________________________________________________________
خلاصه نشست
___________________________________________________________________________

بسم الله الرحمن الرحیم

عنوان بحث: بررسی نظریه فهم اجتماعی نص در فقه اجتماعی

شصت و سومین نشست علمی تخصصی با عنوان «بررسی نظریه فهم اجتماعی نص در فقه اجتماعی» با حضور آیت‌الله محسن اراکی، استاد دروس خارج حوزه علمیه قم و دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب، و با دبیر علمی حجه الاسلام والمسلمین محمد باقر ربانی مدیرگروه فقه اجتماعی، در مرکز فقهی ائمه اطهارعلیهم‌السلام واقع در شهر مقدس قم برگزار شد. در این نشست، آیت ‌الله اراکی ضمن تبریک به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی، به تبیین نظریه خویش پرداختند.

ایشان فرمودند: یکی از اصول موضوعه اجتهاد این است که فهم این احکام شرعی، مبتنی بر قواعد و اصولی است که اگر تبعیت شود به فهم شریعت می‌توان رسید. روش علمی برای دست‌یابی به حکم واقعی موجود می‌باشد و اگر شرایط ماده و صورت استدلال مهیا شود، دسترسی به حکم، قطعی است. اما گاهی امکان خطای غیر متعارف وجود دارد. علم اصول علمی است که درباره قواعد استنباط، دلالتاً و دلیلاً بحث می‌کند. قواعد اصول فقه درباره دو چیز بحث می‌کند. یکی قواعد اثبات دلیل و دیگری قواعد دلیل. لذا ورود شرایط شخصی مستنبط و شرایط اجتماعی، خروج از این قاعده اصول فقه به شمار می‌رود. ایشان متذکر شدند که حکم تخییری نماز جمعه یا حرمت نماز جمعه، نمونه‌های بارز تاثیر شرایط اجتماعی بر رأی فقهی است. مرحوم آیه الله خویی در بحث نماز جمعه، دلالت و ادله را برای وجوب تعیینی نماز جمعه تام می‌دانند اما وقتی شرایط اجتماعی(که ایشان به سیره تعبیر نموده‌اند) را که می‌بینند، دست از ظهور ادله بر می‌دارند. پس شرایط اجتماعی مانع از انجام نماز جمعه شده است و به نظر می‌رسد که این سیره نیست بلکه فشار اجتماعی است که مانع شده است.

هم چنین در مساله ولایت فقیه، کسانی که آن را نفی نموده‌اند، یا بخاطر شرایط شخصی است(مثلاً شخص فقیه نمی‌تواند اعمال ولایت کند) یا بخاطر شرایط اجتماعی است. شرایط اجتماعی، گاهی به‌گونه‌ای است که فقیه را به این نتیجه می‌رساند که نمی‌شود برای فقیه، در عصر غیبت، ولایت مطلقه قائل شد. اگر مشکلی هست در فقهاست نه در حکم. یعنی ما باید به دنبال فقیهی بگردیم که بتواند چنین ولایتی را اعمال کند. فقیهی که جامع آن شرایط کامل باشد و از نظر فقاهت و علم و تدبیر و سیاست، در حدی باشد که بتواند چنین بار سنگینی را به دوش بکشد.
لذا تاثیر شرایط شخصی و شرایط اجتماعی، ناشی از ضعف استنباط فقیه است و فقیه باید ازتاثیرات فرا دلیل، خود را مجرد کند و تأثیرات شخصی و اجتماعی نباید در استنباط فقیه تاثیر بگذارد.

رابطه متن فهم با تحولات اجتماعی

اکنون که فقیه باید مجرد از تأثیرات شخصی و اجتماعی، از ادله به حکم دست پیدا کند؛ آیا این تحولات اجتماعی ارتباطی با فهم فقیه از متن دارد یا نه؟
برای پاسخ به این سؤال به چند مطلب اشاره می‌شود. ایشان افزودند: علومی که ارتباطی با زبان و بیان دارند به 4دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از: علوم هستی‌شناسی زبان، علوم دستور زبان یا علم قواعد تکلم، علوم واژه شناسی زبان و علوم زبانی مربوط به قواعد فهم معنا.

ایشان معتقدند که این دو دسته از علوم یعنی علم دستور زبان و علم واژه‌شناسی زبان، هر دو نقشی در استنباط دارند، اما نقش مهم مربوط به علوم زبانی مربوط به قواعد فهم معنا است. قواعد فهم فراتر از قواعد سخن گفتن است. قواعد دلالت یعنی دلالت لفظ گوینده برمراد است. این قواعد دلالت، سامع را به مقصود متکلم می‌رساند. قواعد دلالت، تکلیف سامع را مشخص می‌کند و مهم این دسته چهارم (قواعد فهم معنا) است.
در ادامه ایشان افزودند: قواعد فهم مثل قواعد منطق است و تغییرپذیر نیستند. اما ممکن است قاعده‌ای کشف شود و به یک قواعد جدیدی دست پیدا کنیم مثل استقراء شهید صدر که می توان از استقراء به یقین برسیم.

تاثیرتحولات اجتماعی در تغییر حکم شرعی

تحولات اجتماعی سه نوع تاثیر در تغییر حکم شرعی، نه در فهم متن می تواند داشته باشد.
این سه نوع تغییر عبارت اند از: تغییر در کشف دلیل جدید، تغییر در فهم دلیل و تغییر حکم شرعی در نتیجه تغییر قواعد فهم.
____________________________
____________________
______________




آخرین اخبار

معرفی کتاب «درآمدی بر فقه اجتماعی»

کتاب «درآمدی بر فقه اجتماعی» اثر آقای محمدباقر ربانی؛ مدیر گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) می‌‌باشد. ... ادامه مطلب ...

دکتر محسن قمرزاده: به دنبال مرجعیّت بخشی حقیقی قرآن در تمامی ابعاد فقهی هستیم

مدیر گروه پژوهشی فقه قرآن و حدیث مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم‌السلام) دکتر محسن قمرزاده در گفتگوی با خبرگزاری حوزه در راستای آشنایی هرچه بیشتر با این گروه پژوهشی 8 اردیبهشت 1400 گفت و گویی انجام داده است. ... ادامه مطلب ...

جلسه شورای علمی گروه فقه اجتماعی با حضرت آیت الله فاضل‌لنکرانی(دامت‌برکاته)

جلسه‌ی شورای علمی گروه فقه اجتماعی متشکل از اساتید محترم حجج اسلام دکتر خیری، دکتر غفاری‌فر، دکتر ضمیری و دکتر ربانی با حضور رئیس معظم مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام حضرت آیت الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی(دامت‌برکاته) در تاریخ 99/10/29 برگزار گردید. ... ادامه مطلب ...

مراسم تقدیر از برگزیدگان یازدهمین جشنواره پژوهشگران برتر سال 1399

مراسم تقدیر از برگزیدگان یازدهمین جشنواره پژوهشگران برتر سال 1399 روز چهارشنبه 13 بهمن ماه 1399 در مسجد مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام با حضور رئیس معظم مرکز آیت الله حاج شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی دامت برکاته و مدیریت محترم مرکز و معاونت پژوهش مرکز فقهی(با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی ایام کرونا) برگزار شد. ... ادامه مطلب ...

نشست هم‌اندیشی «مدیران مؤسسات و گروه‌های آموزشی و پژوهشی فقه سیاسی»

نشست هم‌اندیشی مدیران مؤسسات و گروه‌های آموزشی و پژوهشی فقه سیاسی با مشارکت گروه فقه سیاسی مرکز فقهی ائمّه اطهار (علیهم السلام) و همکاری مراکز حوزوی و دانشگاهی برگزار می‌شود. زمان: پنج‌شنبه 14 اسفندماه 1399 ساعت 13 تا 17
مکان:‌ قم دانشگاه باقر العلوم(علیه‌السلام)


... ادامه مطلب ...

دسته بندی اخبار
اخبار (36)

کرسی‌های علمی ترویجی

نشستهای علمی (1)
هفتاد و دو) بررسی فقهی قرارداد آتی (1)
هفتاد و یک) تلقیح مصنوعی (1)
هفتاد) فقه القرآن و عرصه‌های پژوهش (1)
شصت و نه) فقه اجتماعی در اندیشه فقهای شیعه (1)
شصت و هشت) مذاق شریعت در موضوعات مستحدثه با محوریت فقه پزشکی (1)
شصت و هفت) قواعد خاص تفسیر تنزیلی موضوعی (1)
شصت و شش) مراحل جنین از منظر متون دینی و پزشکی (1)
شصت و پنج) تغییر جنسیت و مسائل نوپیدا (1)
شصت و چهار) فقه اطلاعات و شیوه‌های اطلاعاتی مستحدثه (1)
شصت و سه) بررسی نظریه فهم اجتماعی نص در فقه اجتماعی (1)
شصت و دو) موضوع شناسی ارزهای رمزپایه (بیت کوین) (1)
شصت و یک) افشاگری رسانه‌ای 2 - مفسدان اقتصادی (2)
شصتم) وحدت حوزه و دانشگاه؛ تبیین دیدگاه امام خمینی(قدس‌سره) (2)
پنجاه و نه) مبانی فقهی نفوذ حکم قاضی مأذون (1)
پنجاه و هفت) موضوع شناسی پول و چالش های فقهی آن (1)
پنجاه و هشت) بررسی ابعاد فقهی حقوقی افشاگری رسانه‌ای (1)
پنجاه و پنجم) ظرفیت شناسی اصول فقه موجود در فقه اجتماعی (1)
پنجاه و چهارم) نشست تأملی در مفهوم عدالت جنسیتی در احکام اسلامی (1)
پنجاه وسوم) نشست فقه اجتماعی (2)
پنجاه ودوم) ضرورت و اهمیت فقه رسانه (2)
پنجاه ویکم) فقه و امنیت (2)
پنجاهم)نظام پولی و بانکی در اقتصاد (2)
چهل و نهم) چیستی فقه رسانه (3)
چهل و هشتم)ماهیت شناسی فقه اجتماعی (2)
چهل و شش) فقه النیروز (1)
چهل و پنجم) فقه النیروز (1)
چهل و چهار) نشست ویژگی مکاتب اصولی حوزه (4)

چهل و سوم) نشست کاستی ها و راهکار ها

چهل و دو) نقدی بر کتاب امر به معروف در... (1)
یک)سخنرانی آیت الله مومن درمورد مرکز (2)
چهل و یک) فقه و سبک زندگی 3 (1)
سی و چهار) فقه و سبک زندگی 2 (1)

سی) فقه و سبک زندگی 1

نشست بررسی فقهی نسب و آثار آن در باروری‌‌های مصنوعی (4)

سلسله نشست مقاصد الشریعه

نشست علمی سقط جنین از منظر فقه و حقوق با رویکرد به مسائل نوظهور (1)
نشست علمی تخصصی با عنوان مسئولیت مدنی تخریب محیط زیست از منظر فقه اسلامی (1)
نشست منطقه الفراغ و قانون گذاری (1)
نشست حکم حکومتی و قانون (1)

نشست مرگ مغزی

نشست فقه امنیت

نشست چالش های فقه سیاسی (1)
نشست بررسی فرزند خواندگی در فقه و حقوق (1)
کاربردهای قواعد فقه در سیاست و حکومت (1)
نشست ماهیت فقه سیاسی (1)

چیستی وماهیت فقه رسانه

همایش ها

جشنواره ها

مصاحبه های علمی (3)
کارگاه و دوره آموزشی (1)
سلسله نشست فقه اجتماعی (2)

جلسه اول

جلسه دوم

جلسه سوم

جلسه چهارم

دفاتر

دفتر معاونت پژوهش (1)

دفتر امور پژوهشی

پژوهشگران برتر

شورای پژوهش

دفتر همکاری های علمی و پژوهشی

دفتر شبهه شناسی

خبر

پرسش و پاسخ

معرفي (2)

شوراها

گروه ها (1)
فقه اجتماعی (2)
فقه و حقوق (1)

فقه اقتصادی

فقه هنر و رسانه

اصول فقه

فقه پزشکی

فقه قرآن و حدیث

فقه سیاسی

قواعد فقهی

فقه الثقلین

مجله فقه و اجتهاد

کتابخانه

تقریرات

پشتیبانی سایت

دفتر همکاري‌‌هاي علمي و بين المللي

معرفي دفتر

اخبار (1)

نشست‌‌ها

آخرین کتاب ها