مصاحبه با مدیر گروه فقه هنر و رسانه
تربیت محقق، تولید ادبیات تخصصی و مسأله محوری در موضوع فقه هنر و رسانه سه رویکرد اصلی فعالیت های گروه فقه هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) در دوره جدید است
حجت الاسلام و المسلمین دکتر نهاوندی مدیر گروه فقه هنر و رسانه مرکز فقهي ائمه اطهار(ع) با بیان این موضوع در ضرورت ایجاد گروه فقه هنر و رسانه افزود؛ با تأکیدات مقام معظم رهبری(حفظه الله) در خصوص فقه هنر، فصل تازه ای از فعالیت فقه تخصصی در مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) آغاز شد و در راستای پشتیبانی تئوریک و تولید ادبیات تخصصی و فقهی دستگاه های فرهنگی، هنری و رسانهای شروع به فعالیت کرد.
مدیر کل سابق مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما با اشاره به ضرورت پژوهش در موضوع فقه هنر و رسانه عنوان کرد «ضرورت پژوهشی موضوع هنر و رسانه از این جهت است که گفتمان رایج به ویژه در نسل جوان از یکسو و پیشرفتهای خیره کننده تکنولوژی و فناوریهای ارتباطاتی و اطلاعاتی در نیم قرن اخیر از سوی دیگر، شرایطی را فراهم آورده که منجر به ظهور نوع جدیدی از جامعه انسانی شده که اصطلاحاً آن را جامعه رسانه ای و اطلاعاتی در قرن ارتباطات می‌‌نامند.
امروزه همه کشورها و دولت‌‌ها با توجه به زمینه‌‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی، باورهای دینی و مذهبی و امکانات فنی و تجهیزات رسانهای موجود سعی می‌‌کنند از امکانات و ابزارهای ارتباطاتی در جهت خدمات رسانی به شهروندان و تسهیل در اجرای امور اداری و روزمره و جلب رضایت مندی اتباع خود استفاده نمایند.
از سوی دیگر بکارگیری ابزارهای ارتباطی با جذابیت های هنری در جهت انتقال، نشر و تبلیغ فرهنگ و ارزش های مورد قبول از اهداف عمده دولت ها است، تا جایی که امروزه امکانات ارتباطی و بویژه رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی ابزار اصلی تهاجم فرهنگی غرب به شمار می آید.
در همین راستا تهیه ، تدوین و پیشنهاد ضوابط فقهی و مقررات حقوقی متناسب با شرایط زمانی و مکانی و مبتنی بر مبانی اسلامی ضروری خواهد بود به گونه ای که امکان استفاده امن، سازنده و غیر مخرب از هنر، رسانه و امکانات ارتباطی برای آحاد مردم فراهم گردد و در ضمن به نهادهای رسمی این امکان را بدهد که بتوانند با نظارت دائم، دقیق و هدفمند بر امواج رسانه ای و محصولات هنری وارداتی در جهت حفظ، توسعه و تحکیم ارزش های انسانی و اسلامی اقدام نمایند و هم چنین با تضمین فقهی فعالیت ها و محصولات فرهنگی و هنری، امکان انجام مطمئن و سازنده فعالیت های رسانه ای، ارتباطی و تبلیغاتی توسط نهادهای فرهنگی را به نحو احسن فراهم نماید.
فقدان سابقه پژوهشی و مطالعاتی عمیق فقهی در زمینه هنر و رسانه، گرچه خلآ پژوهشی بزرگی است، لکن خود فرصتی را فراهم می آورد که جریان پژوهشی مبتنی بر مبانی فقهی، ابتکار عمل در زمینه مطالعات فقه هنر و رسانه را در دست گرفته و از قرار گرفتن در موضعی تدافعی و انفعالی در مقابل جریان پژوهشی مبتنی بر مبانی سکولار و غیر دینی اجتناب گردد.»
این استاد حوزه و دانشگاه در خصوص اهداف و برنامه های این گروه عنوان کرد:
«با شکل گیری گروه جدید فقه هنر و رسانه اهداف دقیقی طراحی و برنامه ریزی شده که عبارت است از:
1- تبیین و تنقیح و اکتشاف مبانی، منابع، پیشینه، روش ها، مسائل و موضوعات، قلمرو و جایگاه، فقه هنر و رسانه.
2.-ارائه راه حل های فقهی و حقوقی منسجم و هماهنگ در زمینه فقه هنر و رسانه به ویژه موضوعات و مسائل فراروی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.
3.-توسعه اندیشه فقهی به عرصه های نوین هنری، رسانه ای و بازآفرینی اندیشه های فقهی – حقوقی در زمینه هنر و رسانه.
4.-پاسخ گویی به چالش ها، نیازها و پرسش های اساسی فقهی مطرح در حوزه فقه هنر و رسانه.
5.-ارائه مباحث فقهی در عرصه هنر و رسانه در قالب های نوین و به شیوه های متناسب با مقتضیات مکانی و زمانی.
6. -پشتیبانی از عقبه تئوریک و تولید ادبیات در چارچوب مقررات دینی برای دست اندرکاران هنر و رسانه
7.- زمینه سازی جهت حضور فعال پژوهشگران و حافظان شریعت در عرصه هنر و رسانه با هدف رساندن پیام صحیح به مخاطب، جلوگیری از تحریف دین، تخریب اعتقادات و مقابله با هجمه های ضد دینی.»
نهاوندی همچنین وظایف و اولویت های گروه فقه هنر و رسانه را چنین عنوان کرد:
«عمده ترین وظایف و کارکردهای گروه فقه هنر و رسانه عبارت است از:
1- مطالعه، تحقیق و اجرای طرحهای پژوهشی در زمینه فقه هنر و رسانه
2.-شناسایی خلأها، نیازها و مشکلات فقهی و حقوقی در عرصه هنر و رسانه
3.-آسیب شناسی فقهی – حقوقی در هر دو شاخه
4.-فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه دانش و توانایی پژوهشگران گروه از طریق تشکیل کارگاههای آموزشی، برگزاری نشستها و گفت و گوهای علمی، ایجاد فرصت های مطالعاتی
5-.شناسایی، جذب و به کارگیری پژوهشگران و صاحب نظران کارآمد در این عرصه.
6.-اطلاع رسانی به مراکز علمی و اجرایی مرتبط کشور در زمینه پرسش ها و چالش های نوپیدای جامعه و نظام اسلامی در عرصه فقه هنر و رسانه.
7.-ارتباط و همکاری با سازمانها، نهادها، مؤسسات و مراکز علمی، پژوهشی و اجرایی در عرصه هنر و رسانه به منظور پیشبرد اهداف گروه.
8.-برقراری ارتباط فعال و سازنده با دیگر پژوهشکده ها و مراکز آموزشی و پژوهشی فعال در این عرصه.»
مؤلف کتاب «فقه ارتباطات و رسانه» در خصوص چشم انداز برنامه های گروه فقه هنر و رسانه افزود: «در برنامه ریزی انجام شده سه دوره کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت طراحی شده که در افق ده ساله مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) به مهمترین مرکز آموزشی و مطالعات فقهی مرجع تخصصی هنر و رسانه حوزه علمیه تبدیل شود و با برگزاری دوره های تخصصی به تربیت محقق و مدرس فقه هنر و رسانه دست پیدا کند.»
این استاد درس خارج فقه رسانه با اشاره به اولویت کلان پروژه فقه هنر هفتم دلائل توجیحی خود را در انتخاب این موضوع چنین بیان کرد که «با بررسی کارشناسی به این نتیجه رسیدیم که مهمترین و جامع ترین بحث تحقیقاتی، پژوهش فقهی در موضوع هنر و رسانه تحت عنوان «فقه هنر هفتم» یا «فقه صنعت سینما» است.
و دلائل توجیهی گروه در انتخاب این موضوع عبارت بود از:
1-هنر سینما ابر پروژه ای است که در بر گیرنده ابعاد و گونه ها و ژانرهای مختلف و متنوع هنری و رسانه ای است.
2-فقه سینما تقاطع بسیار مناسب دو عنصر هنر و رسانه است.
3-بکر، جذاب و مورد نیاز جامعه و نهادهای فرهنگی است
4-نظام موضوعی شبکه مسائل فقهی گسترده در رابطه با احکام فقهی دارد که به آن پرداخته نشده است.
5-مشارکت پذیری پروژه با نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد، حوزه هنری، سازمان سینمایی و....
6-هیچیک از مراکز حوزوی و موسسات پژوهشی وابسته به نهاد روحانیت تا کنون به صورت رسمی، مستمر و مستقیم به پروژه فقه سینما نپرداخته است. به همین دلیل ظرفیت مناسبی از تحقیقات را فراهم آورده است.
7-پروژه فقه سینما به دلیل کاربردی بودن ، نیاز حاکمیتی و جذابیت های خاص خود مورد توجه مراکز تحقیقاتی داخلی و خارجی است.»
حجت الاسلام و المسلمین دکتر نهاوندی که در کارنامه فعالیت‌‌های خود، مدیر کلی مرکز صدا و سیمای خراسان رضوی را نیز دارد، افزود «پس از آنکه پیشنهاد مدیریت گروه به بنده از طرف ریاست محترم مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) شد، در اقدام اول، اساسنامه‌‌ای برای گروه تدوین کردیم که مورد تفقد و تأیید ایشان قرار گرفت.
تقریض حضرت آیت الله حاج شيخ محمد جواد فاضل لنکرانی بر طرح پیشنهادی اساسنامه گروه فقه هنر و رسانه به این شرح است:
بسمه تعالی
طرح پیشنهادی اساسنامه فقه هنر و رسانه را ملاحظه نمودم. انصافاً از یک جامعیت و اتقان ویژه برخوردار است.
با موضوع پیشنهادی هم موافقت میشود.
إن شاء الله در اولین فرصت، گروه فقه هنر و رسانه تشکیل و شاهد آثار خوبی باشیم بمنه و کرمه.
از الطاف و زحمات حضرت آقای نهاوندی کمال تشکر را دارم.
محمد جواد فاضل لنکرانی
14 /10 /1397