جلسه شانزدهم 13-9-95

بسم الله الرحمن الرحیم

در بحث قبل بیان شد که هدف اصلی پیام رسانه دینی باید هدایت جامعه باشد و زیر مجموعه این هدف کلان اهداف میانی هم وجود دارد و تا کنون سه هدف را متعرض شدیم. یکی فرهنگ سازی جامعه و مدیریت فرهنگ دینی در جامعه بود. دوم تاسیس سنت های حسنه توسط رسانه دینی بود و سوم زدودن سنتهای سیئه و مقابله با بدعت ها بود.
یکی دیگر از اهداف ارتقاء علمی جامعه و دانش افزایی جامعه و مخاطبین رسانه است. یعنی از اهداف میانی رسانه دینی که در واقع پیام رسانه باید به دنبال تحقق آن باشد اموزشی بودن برنامه های رسانه است. رسانه باید به دنبال دانش افزایی و ارتقاء علمی مخاطب پیام باشد. و باید شناخت و علم مخاطب را بالا ببرد. قبل از بیان این هدف که یک فرض و واجب هست در رسانه دینی، دو مقدمه را بیان می کنیم.
نکته اول اینکه منظور ما از دانش افزایی و علم آموزی چه علمی را و چه دانشی را شامل می شود؟ آیا منظور این است که یک رسانه علمی باشد و از علوم رایج آموزش بدهد؟
نه منظور این نیست. منظور از علم هر دانشی است که به درد زندگی درست بشر می خورد. و آن علم لازمه زندگی بشر باشد. چون هدف پایه و اصلی هدایت جامعه است و این ارتقاء علمی هدف میانی و زیر مجموعه هدف اصلی رسانه و پیام رسانه هست، اینجا وقتی که می خواهد انسان و مخاطب را هدایت بکند هر دانش و علمی که در هدایت مخاطب و افراد جامعه و به سبک زندگی دینی کمک می کند آن علم و دانش را باید به جامعه بدهد. و منظور از علم آن علمی است که به درد زندگی دینی انسان بخورد. لذا شامل علم اعتقادات و علم اخلاق و احکام و حلال و حرام و فقه و تفسیر و حدیث و معارف می شود. حتی شامل علوم کاربردی مورد نیاز زندگی مثل شناخت مسائل بهداشتی و خاصیت خوراکی ها و داروها و .....می شود. منظور از علم هر علمی است که تاثیر در زندگی دارد و مخاطب به آن نیاز دارد.
نکته دوم اینکه منظور از ارتقاء علمی جامعه که از اهداف میانی پیام رسانه دینی است، دانش تخصصی نیست بلکه منظور دانش و آشنایی عمومی با علم است. دانش عمومی و ارتقاء سطح علمی عمومی نسبت به علم مورد استفاده در زندگی است نه تخصصی.
یعنی اگر گفته می شود عقاید، فقه، احکام، تفسیر و معارف همه اینها جزو علومی است که در برنامه این رسانه دینی به عنوان یک هدف دنبال بشود، نه اینکه بیاید بحث فقه را تخصصی بکند. آنکه مورد نیاز مخاطب به فقه است شناخت واجبات و محرمات است و شناخت احکام تکلیفی است و شناخت احکام وضعی است نه بحث تخصصی، آن هدف رسانه خاص است که بیاید و رسانه اموزشی باشد و اموزش مثلا طب را داشته باشد. منظور ما از ارتقاء علمی ارتقاء علمی عمومی است نه تخصصی و اگر گفته می شود نسبت به قران و تفسیر سطح جامعه را از لحاظ دانش تفسیر بالا ببرد یعنی آنچه بدرد عموم بخورد نه اینکه هدف رسانه دینی تربیت مفسر باشد آن چیز دیگری است. لذا در رابطه با طب هم همینطور است. اینکه دانش پزشکی و طب را جزو ارتقاء علمی این رسانه دینی بدانیم این درست است اما در سطح عموم نه اینکه بخواهد هدفش تربیت پزشک و طبیب باشد. 
فی المثل خاصیت غذاها را افراد جامعه را اگر بدانند و به خاصیت آنها توجه داشته باشند این برای همه افراد جامعه است نه برای طبیب فقط. عرض شد باید کاربرد داشته باشد.
پس رسانه دینی باید جامعیت لازم را در علمی بودن داشته باشد و علوم کاربردی که در زندگی سالم تاثیر دارد را بداند. لذا رسانه دینی کمک می کند به ارتقاء دانش عمومی و کاربردی و دانشی که در زندگی تاثیر دارد.
ما با ادله اربعه کتاب، سنت، عقل و اجماع می توانیم بگوییم که افزایش دانش عمومی و ارتقاء علمی جامعه یکی از واجبات اجتماعی است که از اهداف رسانه دینی است. آنقدر درباره با ضرورت تعلیم و تعلم، آیات و روایات داریم و حکم عقل و اجماع که این مسئله را بی نیاز از استدلال می کند چون از ضروریات دین است.
قرآن نیز می فرماید: عَلَّمَ الانسَانَ مَا لَم یَعلَم، عَلَّمَ بالقلم، روایاتی نیز داریم که هم متعدد و هم متواتر است بر این که تعلیم و تعلم را ارزش نهاده است. مثلا در کافی جلد 1 باب فرض العلم، حدیث 1، 2، 5، و... متواتر است که وجود مقدس پیامبر فرمودند: طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةُ عَلَيَّ كُلِّ مُسْلِمٍ و مُسلِمَه؛ البته مُسْلِمٍ بدون ذکر مُسلِمَه متواتر آمده اما مسلمه به حد تواتر نمی رسد. در نقل های مختلف مسلمه هم آمده است. اما نقل متواتر مُسْلِمٍ فقط دارد. البته مُسْلِمٍ نیز شامل هر نوع مسلمان می شود. از باب تقدیم و اهمیت مذکر بر مونث کلمه مُسْلِمٍ آمده است.
وقتی طلب العلم فرض است بر عالم و آموزش دهنده هم فرض است آموزش دادن. عرض شد که شأن رسانه دینی، شأن یک عالم و مبلغ است و شأن یک رسول و فرستاده الهی است. لذا واجب است بر رسانه دینی که ارتقاء علمی جامعه را پیگیری کند.
حضرت امام صادق ع در اهمیت دانش می فرمایند:  لَوَدِدْتُ أَنَّ أَصْحَابِي ضُرِبَتْ‏ رُءُوسُهُمْ بِالسِّيَاطِ حَتَّى‏ يَتَفَقَّهُوا؛ دوست دارم و میل دارم که اصحاب تفقه کنند و دانش دینی خود را بالا ببرند. با تنبیه وادار به علم آموزی و افزایش آگاهی بکنند. (اصول کافی ج‏1، ص 31)
همچنین حدیث دیگر است: که قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا خَیْرَ فِیمَنْ لَا یَتَفَقَّهُ مِنْ أَصْحَابِنَا یَا بَشِیرُ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ إِذَا لَمْ یَسْتَغْنِ بِفِقْهِهِ احْتَاجَ إِلَیْهِمْ فَإِذَا احْتَاجَ إِلَیْهِمْ أَدْخَلُوهُ فِی بَابِ ضَلَالَتِهِمْ و هُو لَا یَعلَم.
اگر کسی شیعه است و دنبال افزایش آشنایی و شناخت نسبت به دین نداشته باشد این بدرد نمی خورد. چون کسی که دانشش بالا نباشد سطح شناختش نسبت به دین بالا نباشد آرام آرام منحرفش می کنند. حضرت خطاب می کنند به یکی از شاگردان خود به نام بشیر که اگر سطح علمی مردان شیعه بالا نرود محتاج به دانش دیگران هستند و دیگران هم دانش خود را مفت در اختیار قرار نمی دهند و لابلای دانش خود امور انحرافی قرار می دهند. حضرت می فرمایند دانش خود را بالا ببرید و اگر نیاز پیدا کردید به علم دیگران آرام آرام شما را در ظلالت قرار می دهند. وقتی دانشگاه ما نتواند تامین علم کند دانشجو به سراغ دانشگاه های خارجی می روند و غالبا دانشجویان درس خوانده در غرب نادانسته و ناخواسته در باب گمراهی قرار می گیرد و در یاد دادن علم باب گمراهی را هم باز می کنند.
آنچه در زندگی لازم است بکار بسته شود باید رسانه دانش افزایی داشته باشد. مرحوم شهید ثانی هم در آخر کتاب منیه المرید ملاحظه شود دانش را به پنچ قسم واجب حرام مستحب و مکروه ومباح و واجب را به دو قسم واجب عینی و کفایی.
واجب عینی دانش، چیزی است که لازم است حتما بکار بسته شود و دانش احکام مبتلابه خود را و دانش چیزهایی که اگر دیگران هم یاد بگیرند مَن یَقُومُ بِه؛ باشد کافی است و دانش مستحب دانش اخلاق، اداب و مستحبات و معارف و از لحاظ کمیت هم وسعت پیدا می کند و محدود به موارد خاص نیست و هر آنچه را که خوب است دانستنش و قلمرو وسیع دارد و دانش حرام مثل سحر و جادو و آنچه در مکاسب محرمه آمده و دانش مکروه دانشی است که خاصیت ندارد ولی مفسده اش در حد حرمت نیست مثل رمان خواندن و دانش مباح که نه ضرر و نه فایده دارد مثل شعر و دانش. و بحث این است که دانش افزایی یکی از اهداف رسانه دینی است نه هر دانشی حتی در دانش های حرام. بلکه دانش هایی که در زندگی کاربرد دارد چه به عنوان علم واجب یا مستحب و یا مباح و منظور مکروه و حرام نیست.
والحمد لله رب العالمین