جلسه دهم 9-8-95
بسم الله الرحمن الرحیم
عرض شد دومین هدف کلان و مهم پیامهای رسانه دینی فرهنگسازی باید باشد. فرهنگ سازی همان امر به معروف و نهی از منکر است. البته نهی از منکر یک بخش دیگری از فرهنگ سازی است و ما بنا داشتیم بحث نهی از منکر را بعد از بیان اهداف اثباتی و سپس به سراغ سلبی برویم. اما احساس شد تا از خود قران کریم و روایات الهام بگیریم و همیشه نهی از منکر را بعد از امر به معروف گفته اند .
یکی از آسیب هایی که رسانه ها دارند این است که بجای فرهنگ سازی، از فرهنگ رایج در جامعه تاثیر می گیرند. چون امروزه رسانهها به دنبال جذب مخاطب بیشتری هستند. و چیزی را که در جامعه به عنوان هنجار اجتماعی ان جامعه و فرهنگ است ولو اینکه غلط باشد می گویند اگر ما با این مخالفت کنیم و بدنبال تغییر باشیم جامعه واکنش منفی نشان می دهد به اصطلاح خواهی نشوی رسوا هم رنگ جماعت شو.
هرچه که در جامعه به عنوان اداب و رسوم و ارزشها تلقی شده بیاید و از جامعه تاثیر بگیرد و تاثیر پذیری رسانه از فرهنگ جامعه این نعل وارونه است. تاثیرات مثبت از جامعه بلا اشکال است. هدف دیگر بعد از نهادینه کردن معروف ایجاد تغییر در فرهنگ موجود است و این نهی از منکر است و نهی از منکر به اصطلاح امروزی، ایجاد تغییر در جامعه است.
نکته دیگر اینکه، از اینکه نهی از منکر را بعد از امر به معروف آورده معلوم می شود که نهی از منکر و ایجاد تغییر و خراب کردن و از بین بردن فرهنگ منحط، این مقدم بر امر به معروف نیست. اول امر به معروف می اید و بعد نهی از منکر.
یعنی اینکه کار اثباتی اول باید بشود. اول باید به جامعه معروف را نشان داد و معروف را در جامعه نهادینه کرد و ارام ارام منکر را از جامعه بیرون کنیم و اگر بخواهیم بگوئیم زنا نباشد، اسلام و شریعت مقدس امده و من راهکار ایجابی را اول که تشویق به ازدواج است که ان قدر تشویق می کند که می گوید: « النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی » مگر نکاح قبل از پیامبر نبوده است و این چه تعبیریست که سنت من است. یعنی من باید پایه گذاری کرده باشم در حالی که قبلا نکاح بوده است در جوامع یعنی این سنت، سنت دینی است و سنت ادیان الهی است و ما هم ملت ابراهیم حنیف هستیم و اگر از زمان انبیا و ادم و ابراهیم و انبیاء اولوا العزم ازدواج را تاکید کردند این می شود سنت دین.
اول از جنبه اثباتی می گوید « وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِي الْيَتَامَى فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ» (نساء- 3) در ازدواج موقت محدودیت در کار نیست. اول اینگونه می گوید سپس می گوید: الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ (نور- 2). و رجم کن یا ... برای زدودن ان به اصطلاح منکری که در جامعه جاهلی قبل از اسلام، یک چیز عادی بود و جزو فرهنگ جامعه بود مثل الان در سایر کشورها که مکانهای فساد برقرار است. ارتباط با اینها یک چیز ضد ارزش تلقی نمی شد. خیلی عادی بود. چند چیز جزو فرهنگ مردم جاهلی بود یکی مشروب خوری و ربا و زنا که اسلام آرام آرام زمینه چینی کرد و جامعه را به سوی خوبی ها سوق داد و سپس نهی از منکر کرد. رسانه هم اول باید زمینه تغییر منکر را بچیند و اول معروف را نهادینه کند. فرهنگسازی مراتبی دارد و ارکانی دارد و رکن اول آن خود تبیین امر به معروف است. بیان اینکه معروف چیست، خود زمینه برای زدودن منکر است.
عقل نظری و عملی نمی آید چیزی را که در آن مفسده باشد حکم بکند. عقل فقط حکم به حسن و قبح دارد و از عقل سلیم پرسش کنیم تجاوز به دیگران را حتما هم عقل و هم عقلا رد می کنند و آن را نمی پذیرند. مثلا ربا بر اساس عقل نیست بلکه بر اساس بنای عقلاست و این رد شده در شرع است. نهی از منکر درست است که بدنبال تغییر است اما این مقدم بر امر به معروف نیست و یکی از روشهای کار فرهنگی باید مباحث ایجابی و اثباتی را داشته باشیم و سپس به دنبال جلوگیری بوده و نهی کنیم. امر معروف و نهی از منکر دو رکن هستند برای ایجاد فرهنگ دینی و اگر بخواهیم به دنبال دوری منکر باشیم، باید اول امر به معروف را در جامعه نهادینه کنیم و سپس نهی را بزدائیم. در تبیین مفاسد و منکرات سبب می شود که جامعه بدنبال منکر نرود و این را باید خوب تبیین کرد که چه ضرری دارد انجام منکر و این برای از بین بردن فرهنگ منحط بجای تاثیر پذیری باید به این سمت این هدف حرکت کند و ببیند که چه منکری در این جامعه هست که تبدیل به فرهنگ اجتماعی و فردی شده و نهادینه شده و حتی ممکن است تبدیل به ارزش شده باشد کما اینکه قرآن می فرماید: الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُم مِّن بَعْضٍ ۚ يَأْمُرُونَ بِالْمُنكَرِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ (توبه – 67)
یعنی ارزش کاملا مغلوب شده و گناه در جامعه ارزش پیدا می کند که منافق امر به گناه و امر به منکر می کند چقدر جامعه تغییر کرده است و درست است که یک رسانه دینی و اگر بخواهد پیامش دینی باشد و عکس کار منافقین و کفار را انجام دهد و انها به دنبال نهادینه کردن اثم و منکر هستند و گناهان را نهی از منکر را تبدیل به ارزش کرده و ناهنجاری تبدیل به هنجار و فساد تبدیل به مصالح شود و تعبیر به این ایه می کند قران که «و َإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَاد (بقره- 206) برای رسیدن به عزت با گناه برسند و گناه عزت آور و ارزش آور باشد چقدر جامعه مغلوب می شود و نهی از منکر مبارزه با این فرهنگ منحط است و فرهنگ زمان جاهلیت همین بود و وظیفه پیامبر این بود که فساد و جلو انچه ضد ارزش اخلاق دینی بود از غرور و تکبر و ادم کشی و فرزند کشی و ....که فرهنگ جامعه بود انها را تبدیل به فرهنگ خوب کند.
اگر رسانه های ما معروف و منکر را تبیین کنند و نهی داشته باشند جامعه را از منکر، یقینا این کار حتما اصلاح می شود. اولین کار برای زدودن منکر پس از نهادینه کردن امر به معروف در میان جامعه، معرفی منکر به عنوان فعل منهی است.
زمانی که قبح فعلی برای فردی مشخص و روشن باشد به هیچ وجه دست به عمل منکر نمی زند. این عصمت در ائمه اطهار ع است و انجام عمل خلاف منشأش جهل به موضوع است.
برای از بین بردن فرهنگ منحط باید پلیدی و زشتی آن فرهنگ، برای جامعه معلوم شود تا خود افراد اقدام کرده و ترک منکر کنند. فرهنگ سازی معروف در جامعه توسط رسانه ها یک هنر خاصی است که الان ما در بعض موارد می بینیم که منکر در جامعه توسط رسانه فرهنگ سازی شده است.
و الحمد لله رب العالمین