معاونت پژوهش
جلسه دهم درس فقه رسانه 95-96
اگر رسانه های ما معروف و منکر را تبیین کنند و نهی داشته باشند جامعه را از منکر، یقینا این کار حتما اصلاح می شود. اولین کار برای زدودن منکر پس از نهادینه کردن امر به معروف در میان جامعه، معرفی منکر به عنوان فعل منهی است.

 جلسه دهم 9-8-95

بسم الله الرحمن الرحیم

اهداف پیام رسانه دینی بحث شد و بعد از آنکه گفتیم راهبردی ترین و اصلی ترین هدف، هدایت جامعه هست، هدف بعدی را فرهنگ سازی تعبیر کردیم و گفتیم که ساختن فرهنگ در آیات و روایات تعبیر شده است از آن امر به معروف. چون فرهنگ مجموعه عقاید، ارزشها، اخلاق، آداب، رسوم و هنرهای متداول در یک جامعه هست، اینها باید بر اساس منابع دینی، عمل معروف و کار خوب معرفی شده باشد. و لذا امر به معروف می شود فرهنگ سازی دینی، امر به معروف یعنی عمل معروف و کار خوب در جامعه نهادینه بشود و معروف در جامعه فرهنگ بشود. امام باقر(ع) فرمودند: امر به معروف و نهى از منكر فريضه و واجب بزرگى است كه ديگر فرايض به واسطه آن بر‌پا مى‏‌شود، نهادینه شده و تبدیل به فرهنگ می شود. پس فرهنگ سازی را در ادبیات دینی تعبیر کردیم به امر به معروف. و فرهنگ دینی همان نهادینه شدن معروف در جامعه است.
عرض شد دومین هدف کلان و مهم پیام‌های رسانه دینی فرهنگ‌سازی باید باشد. فرهنگ سازی همان امر به معروف و نهی از منکر است. البته نهی از منکر یک بخش دیگری از فرهنگ سازی است و ما بنا داشتیم بحث نهی از منکر را بعد از بیان اهداف اثباتی و سپس به سراغ سلبی برویم.  اما احساس شد تا از خود قران کریم و روایات الهام بگیریم و همیشه نهی از منکر را بعد از امر به معروف گفته اند .
یکی از آسیب هایی که رسانه ها دارند این است که بجای فرهنگ سازی، از فرهنگ رایج در جامعه تاثیر می گیرند. چون امروزه رسانه‌ها به دنبال جذب مخاطب بیشتری هستند. و چیزی را که در جامعه به عنوان هنجار اجتماعی ان جامعه و فرهنگ است ولو اینکه غلط باشد می گویند اگر ما با این مخالفت کنیم و بدنبال تغییر باشیم جامعه واکنش منفی نشان می دهد به اصطلاح خواهی نشوی رسوا هم رنگ جماعت شو.
هرچه که در جامعه به عنوان اداب و رسوم و ارزشها تلقی شده بیاید و از جامعه تاثیر بگیرد و تاثیر پذیری رسانه از فرهنگ جامعه این نعل وارونه است. تاثیرات مثبت از جامعه بلا اشکال است. هدف دیگر بعد از نهادینه کردن معروف ایجاد تغییر در فرهنگ موجود است و این نهی از منکر است و نهی از منکر به اصطلاح امروزی، ایجاد تغییر در جامعه است.
نکته دیگر اینکه، از اینکه نهی از منکر را بعد از امر به معروف آورده معلوم می شود که نهی از منکر و ایجاد تغییر و خراب کردن و از بین بردن فرهنگ منحط، این مقدم بر امر به معروف نیست. اول امر به معروف می اید و بعد نهی از منکر.
 یعنی اینکه کار اثباتی اول باید بشود. اول باید به جامعه معروف را نشان داد و معروف را در جامعه نهادینه کرد و ارام ارام منکر را از جامعه بیرون کنیم و اگر بخواهیم بگوئیم زنا نباشد، اسلام و شریعت مقدس امده و من راهکار ایجابی را اول که تشویق به ازدواج است که ان قدر تشویق می کند که می گوید: « النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی‏ » مگر نکاح قبل از پیامبر نبوده است و این چه تعبیریست که سنت من است. یعنی من باید پایه گذاری کرده باشم در حالی که قبلا نکاح بوده است در جوامع یعنی این سنت، سنت دینی است و سنت ادیان الهی است و ما هم ملت ابراهیم حنیف هستیم و اگر از  زمان انبیا و ادم و ابراهیم و انبیاء اولوا العزم ازدواج را تاکید کردند این می شود سنت دین.
اول از جنبه اثباتی می گوید « وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِي الْيَتَامَى فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ» (نساء- 3) در ازدواج موقت محدودیت در کار نیست. اول اینگونه می گوید سپس می گوید: الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ (نور- 2). و رجم کن یا ... برای زدودن ان به اصطلاح منکری که در جامعه جاهلی قبل از اسلام، یک چیز عادی بود و جزو فرهنگ جامعه بود مثل الان در سایر کشورها که مکانهای فساد برقرار است. ارتباط با اینها یک چیز ضد ارزش تلقی نمی شد. خیلی عادی بود. چند چیز جزو فرهنگ مردم جاهلی بود یکی مشروب خوری و ربا و زنا که اسلام آرام آرام زمینه چینی کرد و جامعه را به سوی خوبی ها سوق داد و سپس نهی از منکر کرد. رسانه هم اول باید زمینه تغییر منکر را بچیند و اول معروف را نهادینه کند. فرهنگ‌سازی مراتبی دارد و ارکانی دارد و رکن اول آن خود تبیین امر به معروف است. بیان اینکه معروف چیست، خود زمینه برای زدودن منکر است.
عقل نظری و عملی نمی آید چیزی را که در آن مفسده باشد حکم بکند. عقل فقط حکم به حسن و قبح دارد و از عقل سلیم پرسش کنیم تجاوز به دیگران را حتما هم عقل و هم عقلا رد می کنند و آن را نمی پذیرند. مثلا ربا بر اساس عقل نیست بلکه بر اساس بنای عقلاست و این رد شده در شرع است. نهی از منکر درست است که بدنبال تغییر است اما این مقدم بر امر به معروف نیست و یکی از روشهای کار فرهنگی باید مباحث ایجابی و اثباتی را داشته باشیم و سپس به دنبال جلوگیری بوده و نهی کنیم. امر معروف و نهی از منکر دو رکن هستند برای ایجاد فرهنگ دینی و اگر بخواهیم به دنبال دوری منکر باشیم، باید اول امر به معروف را در جامعه نهادینه کنیم و سپس نهی را بزدائیم. در تبیین مفاسد و منکرات سبب می شود که جامعه بدنبال منکر نرود و این را باید خوب تبیین کرد که چه ضرری دارد انجام منکر و این برای از بین بردن فرهنگ منحط بجای تاثیر پذیری باید به این سمت این هدف حرکت کند و ببیند که چه منکری در این جامعه هست که تبدیل به فرهنگ اجتماعی و فردی شده و نهادینه شده و حتی ممکن است تبدیل به ارزش شده باشد کما اینکه قرآن می فرماید: الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُم مِّن بَعْضٍ ۚ يَأْمُرُونَ بِالْمُنكَرِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ  (توبه – 67)
یعنی ارزش کاملا مغلوب شده و گناه در جامعه ارزش پیدا می کند که منافق امر به گناه و امر به منکر می کند چقدر جامعه تغییر کرده است و درست است که یک رسانه دینی و اگر بخواهد پیامش دینی باشد و عکس کار منافقین و کفار را انجام دهد و انها به دنبال نهادینه کردن اثم و منکر هستند و گناهان را نهی از منکر را تبدیل به ارزش کرده و ناهنجاری تبدیل به هنجار و فساد تبدیل به مصالح شود و تعبیر به این ایه می کند قران که  «و َإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَاد (بقره- 206) برای رسیدن به عزت با گناه برسند و گناه عزت آور و ارزش آور باشد چقدر جامعه مغلوب می شود و نهی از منکر مبارزه با این فرهنگ منحط است و فرهنگ زمان جاهلیت همین بود و وظیفه پیامبر این بود که فساد و جلو  انچه ضد ارزش اخلاق دینی بود از غرور و تکبر و ادم کشی و فرزند کشی و ....که فرهنگ جامعه بود انها را تبدیل به فرهنگ خوب کند.
اگر رسانه های ما معروف و منکر را تبیین کنند و نهی داشته باشند جامعه را از منکر، یقینا این کار حتما اصلاح می شود. اولین کار برای زدودن منکر پس از نهادینه کردن امر به معروف در میان جامعه، معرفی منکر به عنوان فعل منهی است. 
زمانی که قبح فعلی برای فردی مشخص و روشن باشد به هیچ وجه دست به عمل منکر نمی زند. این عصمت در ائمه اطهار ع است و انجام عمل خلاف منشأش جهل به موضوع است.
برای از بین بردن فرهنگ منحط باید پلیدی و زشتی آن فرهنگ، برای جامعه معلوم شود تا خود افراد اقدام کرده و ترک منکر کنند. فرهنگ سازی معروف در جامعه توسط رسانه ها یک هنر خاصی است که الان ما در بعض موارد می بینیم که منکر در جامعه توسط رسانه فرهنگ سازی شده است.
و الحمد لله رب العالمین


آخرین اخبار

معرفی کتاب «درآمدی بر فقه اجتماعی»

کتاب «درآمدی بر فقه اجتماعی» اثر آقای محمدباقر ربانی؛ مدیر گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) می‌‌باشد. ... ادامه مطلب ...

دکتر محسن قمرزاده: به دنبال مرجعیّت بخشی حقیقی قرآن در تمامی ابعاد فقهی هستیم

مدیر گروه پژوهشی فقه قرآن و حدیث مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم‌السلام) دکتر محسن قمرزاده در گفتگوی با خبرگزاری حوزه در راستای آشنایی هرچه بیشتر با این گروه پژوهشی 8 اردیبهشت 1400 گفت و گویی انجام داده است. ... ادامه مطلب ...

جلسه شورای علمی گروه فقه اجتماعی با حضرت آیت الله فاضل‌لنکرانی(دامت‌برکاته)

جلسه‌ی شورای علمی گروه فقه اجتماعی متشکل از اساتید محترم حجج اسلام دکتر خیری، دکتر غفاری‌فر، دکتر ضمیری و دکتر ربانی با حضور رئیس معظم مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام حضرت آیت الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی(دامت‌برکاته) در تاریخ 99/10/29 برگزار گردید. ... ادامه مطلب ...

مراسم تقدیر از برگزیدگان یازدهمین جشنواره پژوهشگران برتر سال 1399

مراسم تقدیر از برگزیدگان یازدهمین جشنواره پژوهشگران برتر سال 1399 روز چهارشنبه 13 بهمن ماه 1399 در مسجد مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام با حضور رئیس معظم مرکز آیت الله حاج شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی دامت برکاته و مدیریت محترم مرکز و معاونت پژوهش مرکز فقهی(با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی ایام کرونا) برگزار شد. ... ادامه مطلب ...

نشست هم‌اندیشی «مدیران مؤسسات و گروه‌های آموزشی و پژوهشی فقه سیاسی»

نشست هم‌اندیشی مدیران مؤسسات و گروه‌های آموزشی و پژوهشی فقه سیاسی با مشارکت گروه فقه سیاسی مرکز فقهی ائمّه اطهار (علیهم السلام) و همکاری مراکز حوزوی و دانشگاهی برگزار می‌شود. زمان: پنج‌شنبه 14 اسفندماه 1399 ساعت 13 تا 17
مکان:‌ قم دانشگاه باقر العلوم(علیه‌السلام)


... ادامه مطلب ...

دسته بندی اخبار
اخبار (36)

کرسی‌های علمی ترویجی

نشستهای علمی (1)
هفتاد و دو) بررسی فقهی قرارداد آتی (1)
هفتاد و یک) تلقیح مصنوعی (1)
هفتاد) فقه القرآن و عرصه‌های پژوهش (1)
شصت و نه) فقه اجتماعی در اندیشه فقهای شیعه (1)
شصت و هشت) مذاق شریعت در موضوعات مستحدثه با محوریت فقه پزشکی (1)
شصت و هفت) قواعد خاص تفسیر تنزیلی موضوعی (1)
شصت و شش) مراحل جنین از منظر متون دینی و پزشکی (1)
شصت و پنج) تغییر جنسیت و مسائل نوپیدا (1)
شصت و چهار) فقه اطلاعات و شیوه‌های اطلاعاتی مستحدثه (1)
شصت و سه) بررسی نظریه فهم اجتماعی نص در فقه اجتماعی (1)
شصت و دو) موضوع شناسی ارزهای رمزپایه (بیت کوین) (1)
شصت و یک) افشاگری رسانه‌ای 2 - مفسدان اقتصادی (2)
شصتم) وحدت حوزه و دانشگاه؛ تبیین دیدگاه امام خمینی(قدس‌سره) (2)
پنجاه و نه) مبانی فقهی نفوذ حکم قاضی مأذون (1)
پنجاه و هفت) موضوع شناسی پول و چالش های فقهی آن (1)
پنجاه و هشت) بررسی ابعاد فقهی حقوقی افشاگری رسانه‌ای (1)
پنجاه و پنجم) ظرفیت شناسی اصول فقه موجود در فقه اجتماعی (1)
پنجاه و چهارم) نشست تأملی در مفهوم عدالت جنسیتی در احکام اسلامی (1)
پنجاه وسوم) نشست فقه اجتماعی (2)
پنجاه ودوم) ضرورت و اهمیت فقه رسانه (2)
پنجاه ویکم) فقه و امنیت (2)
پنجاهم)نظام پولی و بانکی در اقتصاد (2)
چهل و نهم) چیستی فقه رسانه (3)
چهل و هشتم)ماهیت شناسی فقه اجتماعی (2)
چهل و شش) فقه النیروز (1)
چهل و پنجم) فقه النیروز (1)
چهل و چهار) نشست ویژگی مکاتب اصولی حوزه (4)

چهل و سوم) نشست کاستی ها و راهکار ها

چهل و دو) نقدی بر کتاب امر به معروف در... (1)
یک)سخنرانی آیت الله مومن درمورد مرکز (2)
چهل و یک) فقه و سبک زندگی 3 (1)
سی و چهار) فقه و سبک زندگی 2 (1)

سی) فقه و سبک زندگی 1

نشست بررسی فقهی نسب و آثار آن در باروری‌‌های مصنوعی (4)

سلسله نشست مقاصد الشریعه

نشست علمی سقط جنین از منظر فقه و حقوق با رویکرد به مسائل نوظهور (1)
نشست علمی تخصصی با عنوان مسئولیت مدنی تخریب محیط زیست از منظر فقه اسلامی (1)
نشست منطقه الفراغ و قانون گذاری (1)
نشست حکم حکومتی و قانون (1)

نشست مرگ مغزی

نشست فقه امنیت

نشست چالش های فقه سیاسی (1)
نشست بررسی فرزند خواندگی در فقه و حقوق (1)
کاربردهای قواعد فقه در سیاست و حکومت (1)
نشست ماهیت فقه سیاسی (1)

چیستی وماهیت فقه رسانه

همایش ها

جشنواره ها

مصاحبه های علمی (3)
کارگاه و دوره آموزشی (1)
سلسله نشست فقه اجتماعی (2)

جلسه اول

جلسه دوم

جلسه سوم

جلسه چهارم

دفاتر

دفتر معاونت پژوهش (1)

دفتر امور پژوهشی

پژوهشگران برتر

شورای پژوهش

دفتر همکاری های علمی و پژوهشی

دفتر شبهه شناسی

خبر

پرسش و پاسخ

معرفي (2)

شوراها

گروه ها (1)
فقه اجتماعی (2)
فقه و حقوق (1)

فقه اقتصادی

فقه هنر و رسانه

اصول فقه

فقه پزشکی

فقه قرآن و حدیث

فقه سیاسی

قواعد فقهی

فقه الثقلین

مجله فقه و اجتهاد

کتابخانه

تقریرات

پشتیبانی سایت

دفتر همکاري‌‌هاي علمي و بين المللي

معرفي دفتر

اخبار (1)

نشست‌‌ها

آخرین کتاب ها