خلاصه ای از سلسله مباحث فقه اجتماعی استاد عابدی

موضوع فقه اجتماعی از جمله مسائلی است که تا به حال درباره آن بحث نشده وامید است روزی شاهد رساله ها وکتابهایی راجع به فقه الاجتماع باشیم.


از جمله مباحثی که جزء مباحث فقه اجتماعی به شمار می آید عبارتند از:

1-آیا  جامعه جدای  از فرد حیات  و  ممات  دارد؟

اگر کسی جامعه ای یا شهری یا روستایی یا حوزه علمیه ای یا شرکتی یا موسسه ای را نابود کرد آیا اینها حکم قتل نفس رادارد؟


 این گونه مباحث فقه اجتماعی، تازه است که در این باره نقل قول هم وجود ندارد .

2-آیا وجود جامعه و زندگی  اجتماعی  واجب،  لازم  و ضروری  است ؟

بررسی روایاتی که واژه های  امت ،قری، مدینه ،مجتمع ، رهبانیت و مدنیت  بکار رفته شاهد اهمیت زندگی اجتماعی است. جدای بحث روایات ،بحث مذاق شرع ومقاصد شریعت مطرح می شود.اگر زندگی اجتماعی نباشد،معاشی دیگر نیست ومذاق شریعت به زندگی اجتماعی است.روح دین با زندگی اجتماعی است  وکسی که فردی زندگی می کند خلاف مقاصد شریعت وخلاف نظر پیامبران است.

3-انسان مدنی  با لطبع است ونیاز به زندگی اجتماعی دارد و زندگی اجتماعی قانون می خواهد، این قانون را باید از کجا گرفت؟

از شرع یا از عقل یا از عرف و جامعه و یا از طبیعت باید گرفت؟


اینها از مباحث مهمی است که باید مورد بررسی قرارگیرد.

4-اینکه اگر کسی بتواند در جامعه مسئولیتی را بپذیرد آیا باید قبول کند؟

5-جامعه چگونه از خطرات مصون و محفوظ می ماند؟

عوامل صیانت جامعه در برابر خطرات از دیدگاه فقه یک بحث مربوط به فقه اجتماعی است.


آیا مسجد سازی واجب است یا نه؟


یکی از محورهای مسائل اجتماعی ،مسائل فرهنگی است و مسجد، مدرسه و دانشگاه بخشی از مسائل فرهنگی جامعه هستند. لذا در فقه فردی مساله مسجد سازی نیامده است .مسائل مربوط به سینما ،رسانه وروزنامه جزء مسائل مربوط به فقه اجتماعی است.


در فقه فردی تخریب کلیسا حرام است .اما اگر بخواهند کلیسا را توسعه بدهند یا بازسازی کنند آیا کنار کلیسا می شود کلیسای جدید ساخت ؟ (برای انجام مراسم های مسیحیان در این مدتی که کلیسای جدید ساخته شود یا تعمیر شود).این گونه مسائل در فقه اجتماعی بحث می شود.


در فقه فردی مسافرت یا حلال است  یا حرام؟ اما وقتی انسان با چند نفر مسافرت می رود ،یک نفر باید رئیس باشد . فقه اجتماعی می گوید وقتی چند نفر مسافرت می روند یک نفر باید رئیس باشد حالا اگر چنین کاری صورت نگیرد وشخصی رئیس نشود،آیا می شود گفت چنین کاری غیر مشروع وحرام است؟


این گونه مباحث جزء فقه اجتماعی است از این رو،محورهای بحث در فقه اجتماعی بسیار زیاد است.

6- اصالت فرد و جامعه

اصالت با جامعه است یا با فرد است؟ جامعه یک امر اعتباری است یا یک امر حقیقی؟


ابتدا کلمه اصالت مورد بررسی قرار می گیرد که منظور از اصالت چیست؟


معنای اول:  گاهی به معنای تقدم یا اولویت یا شرافت وترجیح است.یعنی منافع فرد ترجیح دارد یا منافع جامعه؟


لذا گاهی فرد بر جامعه مقدم است وگاهی جامعه بر فرد مقدم می شود.


معنای دوم:  اصالت یعنی تاثیر گذاری فرد برجامعه یا جامعه بر فرد.


محیط روی انسان تاثیر میگذارد چنانچه وراثت تاثیر می گذارد.ازاین رو،فرد روی جامعه اثر می گذارد یا جامعه روی فرد اثر می گذارد؟


معنای سوم:  مراد از اصالت یک معنای فلسفی است.


آیا ما چیزی غیر از افراد داریم که ما به ازای خارج باشد؟


یک واقعیتی غیر از خود فرد به نام جامعه داریم یا نه؟


اصالت جامعه یعنی حق اکثریت. حق جامعه را اصالت جامعه گویند. حقوقی که نسبت به فرد یا نسبت به اکثریت است این معنای اصالت فرد یا اصالت جامعه است.

7-فقه اجتماعی بحث حقوق و اعتباریات است نه بحث فلسفی

از این رو اعتباریات با معنای اول ودوم سازگاراست نه با معنای سوم.

8- حفظ جامعه و حفظ نظم  آن واجب است.

وحفظ جامعه به حفظ ارکان  تمدنی جامعه از قبیل ارکان اقتصادی، اجتماعی، اعتقادی است .


مساله بعدی راههای حفظ جامعه چیست؟


حفظ جامعه ونظام اجتماعی یک مساله شرعی وفقهی  است اما راههای حفظ  جامعه یک مساله شرعی نیست بلکه تابع زمان ومکان است؟


 در هر زمانی حفظ جامعه به یک سری امکانات ومسائلی است که تابع زمان ومکان است .