در راستای اجرای موارد تفاهم نامه علمی و پژوهشی منعقد شده بین مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و دانشگاه امام صادق(ع)-  واحد خوهران، روز یک شنبه 29 / 11/ 1391  هیئتی متشکل از معاون پژوهشی و عده ای از اعضاء هیت علمی و محققین دانشگاه امام صادق(ع) - واحد خواهران ضمن بازدید از بخش های مختلف مرکز فقهی  ائمه اطهار(ع) در نشستی علمی با حضور ریاست محترم، معاون پژوهشی،مدیر دفتر همکاری های علمی پژوهشی و برخی از مدیران گروههای پژوهشی شرکت نمودند.


 در ابتدا معاون محترم  پژوهشی مرکز (جناب آقای دکتر مقدادی) و نیز معاون پژوهشی پردیس خواهران دانشگاه امام صادق(ع) (سرکار خانم دکتر عظیم زاده اردبیلی) از توانمندی ها، حوزه فعالیت و اقدامات مجموعه های خویش گزارشی را ارائه نمودند.

سپس حضرت آیت الله حاج شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی ضمن خیر مقدم به مهمانان، مطالب مهم و مبسوطی ایراد فرمودند که به بخش هایی از آن اشاره می شود:


ایشان در ابتدای سخنانشان به عنوان مقدمه فرمودند که:

 علم فقه یک ظرفیت بسیار گسترده‌ای دارد و با توجه به این که فقها بیش از هزار سال زحمت کشیده اند و بسیاری از مطالبی که در فقه هست  را در مباحث مختلف کار کرده اند، اما هنوز ادعا می‌کنم بسیاری از ابعاد فقه تحقیق نشده و  هر چه زمان می‌گذرد خلأهای تحقیقاتی فقهی فراوانی داریم.
همچنین فرمودند:
در یک جمله عرض کنم هیچ علمی را امروز پیدا نمی‌کنید که اینقدر افق تحقیقاتی در آن گسترده باشد و ما افق گسترده‌ای برای فقه داریم. همین که رهبر بزرگوار فرمودند فقه حکومتی، هیچ کار علمی در زمینه فقه حکومتی انجام نشده و مباحث علمی ما هنوز خام است.

 شما در بحث امر به معروف و نهی از منکر از دید فقه شخصی ملاحظه فرمایید که یک نتیجه‌ و شرایطی دارد،‌ مثلاً  اگر بخواهیم یک شخصی را نهی از منکر کنیم و واجب باشد، همه‌ی فقها گفتند احتمال تأثیر باید بدهیم، اما وقتی در فقه حکومتی بحث می شود، یک عالم اعم از زن یا مرد، اگر ملاحظه کرد یک حکومت، منکری را مرتکب می‌شود در اینجا برخی از فقها مثل امام رضوان الله تعالی علیه تصریح دارند که حتّی با علم به عدم تأثیر، نهی از منکر واجب است.

ما اگر فقه حکومتی را بخواهیم تدوین کنیم شاید یک مجموعه‌ی فقهی به اندازه‌ی جواهر داشته باشیم، چرا؟ چون باید همان مباحث را، همان ادله و موضوعات را از زاویه‌ی حکومت مورد بررسی قرار بدهیم.

شما ببینید در باب سبّ مومن، در روایات داریم سبّ مؤمن حرام است، از گناهان کبیره است، حالا این اگر بیاید در دایره‌ی حکومت، اگر رسانه ثبت کرد، اگر یک مسئولی آمد یک اتهامی را وارد کرد، آیا این هم همان اندازه عقوبت دارد؟ بحث فقه رسانه یک بحث خیلی مهمی است، بحث فقه هنر، اینکه مقدّسات در قاب سینما، در باب تئاتر تا چه اندازه‌ای مجاز به ورود آن است. اینها بحث‌های خیلی مهمی است که کار علمی در خصوص آن انجام نشده است. همچنین در بحث معاملات؛ امروزه معاملات اینترنتی یک بحث ساده‌ای است، بحث بازار سهام و شراکت‌های جدیدی که در جامعه  و در باب معامله به وجود آمده است.  اصلاً به نظر من بحث شرکت را در فقه فردی زیر و رو می‌کند و به یک نتایج دیگری می‌رسد. همچنین در فقه پزشکی، و ... .

از جمله این ها بحث فقه خانواده و فقه زنان است.  اولاً خدا را شاکریم که به برکت این نظام جمهوری اسلامی بانوان در عرصه های عظیم، درخشش زیادی پیدا می‌کنند.  در علوم تجربی، انسانی، علم فقه، حقوق.

بانوانی که در اینجا و یا در کل کشور در زمینه های مختلف علمی فعالیت دارند، در مراحل عالی هستند. اینها می توانند سرمایه‌های عظیمی برای شکوفا کردن فقه در این دایره باشند. علی الخصوص که در این دایره  معارض وجود دارد، یعنی الآن گروههایی در داخل و خارج کشور تلاش می‌کنند بر آنچه که اسلام راجع به زن مطرح کرده خط بطلان بکشند. یعنی بحث منحصر به این نیست که بیایند در ارث اشکال کنند، در شهادت، حجاب، قاضی شدن زن، مرجعیّت زن، ریاست بر شئون سیاسی و یا غیره، بحث در آنست که آنچه که اسلام در مورد زن مطرح کرده و از آن وظایفی که اسلام در منزل برای زن ذکر می‌کند، که هنوز معتقدم ما خودی‌ها نتوانستیم درست باز کنیم که مراد چیست؟ می‌آئیم جهاد المرأه حسن التبعل را این گونه معنا می‌کنیم که زن در خدمت شوهر باشد. آن را به عنوان یک خدمتکار مطرح می‌کنیم در حالی که این روایت از جهت روانشناسی عمیق‌ترین مطالب روانی را دارد.

این روایت باید در جای خودش بحث شود. حسن التبعل قدرت فهم زن، و اینکه اسلام پذیرفته که زن می‌تواند غرائض و خواسته‌های مرد خودش را درک کند. که هر مردی با مرد دیگر مختلف است!
کدام روانشناس است که بتواند بین دو مرد، اختلافات اینها را در بیاورد، اینها یک قوانین کلی دارند که طبق همان قانون‌ها در این مشاوره‌های بی فایده و مضر که یکی از چیزهایی است که امروز گریبان جامعه ما را گرفته و دارند مشاوره می‌دهند. ‌مراکزی در تهران که خبر دارم حتی نسبت به مسئله‌ی طلاق یکی از عوامل طلاق هستند، البته همه‌شان را نمی‌گویم، ولی اسلام این مسئله را مطرح می‌کند. به زن می‌گوید بنشین، فکر کن، مرد خودت را بشناس. بسیاری از اختلافات خانوادگی این است که زن مرد را نمی‌شناسد، البته شناخت مرد هم نسبت به زن مطرح است، منتهی در اولویت دوم قرار دارد. اولویت را اسلام به زن داده، مرد خودت را بشناس، نیازهای او را درک کن و فکر او را بخوان. حسن التبعّل به این معناست و نه اینکه زن مثل یک نوکر و خادم برای مرد باشد.

البته ما یک بحث موسوعه اطفال را چند وقتی است که به اتمام رسانده ایم و دنبال تشکیل موسوعه زنان هستیم، که اگر خداوند عنایت کند انشاء الله این هم به فعلیت می‌رسد.

امروز ضرورت اینکه مجموعه‌ی فقها و محققین، چه مردها و چه زن‌ها به اینکه واقعاً یک نگاه عمیق‌تری به همان فقه بیندازند و ببینند در باطن همین فقه موجود چه چیزهایی گفته نشده، تا آن را بیرون بیاورند. برای همه ضرورت دارد بالخصوص این یک توفیقی است که در این جهت خود زن‌ها بیایند و همکاری کنند. یعنی اگر مراجع ما، فقهای مرد ما بخواهند در این زمینه اظهارنظر کنند این خیلی مقبول واقع نمی‌شود.

یک وقتی در تلویزیون مشاهده کردم که یکی از خانم‌ها به خوبی در مورد مسئله‌ی حجاب دقیق روی ضابطه‌ی فقهی بحث می‌کند، واقعاً خدا را شکر کردم، بسیاری از مردهای ما ممکن است مدرس باشند ولی نتوانند به این خوبی ابعاد حجاب و جزئیات حجاب را با ضوابط اجتهادی به میدان بحث بیاورند.

برای خواهرها، زن‌ها و دخترهای جامعه ما این حرف از چنین شخصی بیشتر مقبول واقع می‌شود تا من بخواهم حرف بزنم. لذا شما یک وظیفه‌ی سنگین‌تری دارید، واقعاً وظیفه‌ی شما از ما سنگین‌تر است. اگر به رشته فقه و حقوق و ... وارد نمی‌شدید این وظیفه را نداشتید اما حالا که چند و چون مباحث علمی و ادله در اختیار شما هست، وظیفه‌تان واقعاً مضاعف است.


ریاست محترم مرکز فقهی ائمه اطهار در ادامه فرمودند:
چند نکته را اینجا عرض می‌کنم؛ در مورد مسئله‌ی زنان، فمینسیت‌ها و روشنفکرها از اینجا شروع کردند که «إن الله یأمر بالعدل و الاحسان» یا «اعدلوا هو اقرب للتقوی» عدالت. بعد می‌آییم در باب ارث می‌گوئیم وقتی «للذکر مثل حظ الانثیین» شد پس عدالت رعایت نشد. در بحث شهادت هم می‌گوئیم اگر شهادت زن مورد قبول نشد پس عدالت رعایت نشده و همچنین در بحث‌های دیگر.

سؤال اینست که آیا احکام اسلام که ما معتقدیم روی مذهب عدلیه، روی مذهب معتزله و امامیه، بر طبق مصالح و مفاسد است، آیا مصلحت و مفسده یعنی عدالت؟ همه‌ی حرفها اینجاست.

اگر شما این مسئله را بتوانید روشن کنید اکثر این شبهات جواب داده می‌شوند. به نظر من احکام روی ملاک درست می‌شود، ما اشعری نیستیم که بگوئیم خدا گزافاً می‌توانست بگوید حق طلاق برای زن، اما فرمود برای مرد. ملاک دارد، ولی آیا در مقام جعل قانون، قانون بر اساس عدالت است یا یک ملاکات و مصالح دیگری در جعل قانون وجود دارد.

در باب ارث و یا در باب دیه یک دقّتی بفرمایید؛ در اسلام اگر کسی شخصی را کشت دیه‌اش صد شتر است، حالا این شخص فرق نمی‌کند یک مرجع تقلید باشد یا یک بچه‌ی یک ماهه‌ای که به دنیا آمده باشد، این کجایش با عدالت سازگاری دارد؟ رئیس جمهور باشد که یک کشور را اداره می‌کند یا یک آدم بیکار ولگرد در خیابان باشد، کجایش با عدالت سازگاری دارد؟

وقتی می‌گویند دختر و زن نصف مرد ارث می‌برد نمی‌گویند این زن خودش پولدار هست یا نیست! اگر عدالت باید رعایت بشود بعد که آن شخص از دنیا رفت باید ببینند کدام بچه‌هایش بیشتر نیاز دارند و کدام کمتر، به آن زنی که شوهر نکرده و اولاد ندارد درست مساوی آن زنی می‌دهند که سه تا بچه دارد و عیالوار است، این کجایش عدالت است؟

مثال‌های فراوانی در همین باب می‌توانیم مطرح کنیم و کشف از این می‌کند که ملاک عدالت نیست! ما نباید بگوئیم خدا می‌فرماید اعدلوا هو اقرب بالتقوی، به این معنا نیست که احکامی که منِ خدا می‌گویم طبق عدالت است، ما یک روایت نداریم، یک آیه نداریم که بگوید این احکامی که خدای تبارک و تعالی جعل کرده بر اساس عدالت جعل کرده است. یک ملاکات دیگری در کار است، مثلاً در همین مسئله‌ی طلاق که اشاره شد، وکالت در طلاق که بحث‌های زیادی هم دارد، شارع آمده امر طلاق را در اختیار مرد قرار داده. روی چه ملاکی این کار را قرار داده؟ شارع یک احاطه‌ای دارد به جمیع مردها از اول تا آخر، مثال را به عنوان یک احتمال می‌گویم، اگر شارع می‌داند که اگر در اختیار مرد باشد طلاق کمتر واقع می‌شود و بر همین اساس حکم کند.

شارع می‌گوید من می‌خواهم نظم خانواده حفظ شود، شارع می‌گوید من می‌دانم که زن زودرنج است، عواطفش نسبت به مرد قویتر است، ممکن است یک زنی باشد که اراده و تصمیمش، تعقلش از بسیاری از مردها بالاتر باشد که در این بحثی نیست، چون احکام به حسب افراد موجود است و نه در یک زمان، شارع از زمانی که جعل می‌کند تا قیامت را در نظر می‌گیرد، اگر محاسبه کند و ببیند اگر اینطور قرار بدهد طلاق کمتر واقع می‌شود، این خودش ملاک خوبی نیست؟ این ربطی به عدل ندارد، ربطی به عدالت هم ندارد، اساساً مگر ما نمی‌گوئیم احکام اموری اعتباری هستند، امور اعتباری ملاک می‌خواهد و معتبرش یک حکیم است اما اینکه بگوئیم حتماً باید بر اساس مُرّ عدالت باشد.

خیلی روشن عرض کنم، اگر بیائیم احکام عبادی را از اول تا آخر فقه احصاء کنیم، نه در بحث خانواده، خیلی جاها داریم که بحث عدالت مطرح نیست. ما به این نتیجه رسیدیم (خودم را عرض می‌کنم) اشتباهی که محققان ما دارند، این کتبی که الآن نوشته شده، به نظر ما درست نیست، اینکه ما بگوئیم اعدلوا هو اقرب للتقوی این آیه اصلاً ربطی به اینکه عدالت ملاک برای احکام است ندارد.
این آیه می‌گوید وقتی روابط بین خودتان این چنین است با عدالت رابطه داشته باشید، رعایت عدالت را بکنید اما نمی‌گوید منِ شارع وقتی می‌خواهم حکمی را برای انسان از آن زمان جعل تا قیامت بیان کنم به ملاک العدالة جعل می‌کنم.


من همین کتاب ارث زوجه از عقاب را که هم فارسی‌و هم عربی هست، رهبری معظم که دو سال پیش به قم تشریف آورده بودند، با اینکه می‌دانستم فتوای ایشان بر خلاف این است. اصلاً مجلس روی فتوای ایشان این نظر را داد، کتاب را تقدیم‌شان کردم و ایشان هم خیلی تشکر کردند و کسی که کنارشان بود فرمودند این را در اتاقی بگذارید که خودم هستم. باید بحث بشود. خود رهبری هم فرمودند بحثهای کارشناسی را کار کنید خصوصاً بحث‌های فقهی، علمی.

الآن مجلس آمده در عقدنامه‌ها از سال هفتاد و چند این حق وکالت را در طلاق برای زن قرار داده، آیا آمار طلاق بالا رفته یا پائین آمده؟ آیا خانواده‌ها را متزلزل کرده یا نکرده؟ نصف دارایی برای زن، این استحکام خانواده‌ها را نتیجه داشته یا تزلزل آنها را؟ این کارها را شما بیشتر باید انجام بدهید. یعنی یک قانونی تصویب شد باید بررسی و سنجش بشود که چه آثار و تبعاتی را به دنبال خودش دارد.

واقعاً هدفمان فهم فقه اهل‌بیت باشد و این نباشد که ذهن من چه می‌گوید؟ عقل من چه می‌گوید و مخاطب از من چه می‌خواهد؟ اگر این باشد باید فقه را ببوسیم و به طور کلی کنار بگذاریم و نباید صحبت از فقه کنیم. الآن حقوق بشر همین است که اکثریت در هر زمانی چه می‌گوید، همان ملاک و معیار قرار داده شود.

امیدوارم انشاء الله این جلسات مورد رضایت امام زمان علیه السلام باشد و در خاتمه لازم می‌بینم از حضرت آیت الله مهدوی دام ظله و بیت شریف ایشان که این اثر بسیار عظیم و ماندگار علمی و دینی که ما محصولش را داریم در جامعه خودمان می‌بینیم تشکر کنیم. دیگران هم کار کردند ولی روحانیّت، هر کسی هر جایی بوده به سهم خودش قدم‌های بزرگی را برداشته و این هم از افتخارات روحانیت است.

 انشاء الله موفق و مؤید باشید.

در پایان جلسه سوالاتی از طرف برخی مهمانان مطرح و توسط ایشان پاسخ داده شد.