چکیده :

صفت عدالت با عنوان یک صفت درونی و مخفی در افراد، مورد توجه شرع در بسیاری از احکام و دستورات میباشد و در برخی از مناصب دینی نظیر قضاوت و اجتهاد و امامت جماعت و ... به عنوان رکن اصلی مورد توجه میباشد .

شارع مقدس برای تشخیص فرد عادل از فاسق، طرق عدیده ای را معین کرده که توسط فقهاء مطرح شده که برخی از آنها مورد اتفاق هستند مانند شیاع علم آفرین ، شهادت عدلین و علم و اطمینان  و  برخی طرق دیگر نظیر حسن ظاهر مورد اختلاف است. 

 هر چند که مشهور فقیهان، طریقیت حسن ظاهر برای تشخیص عدالت را قبول دارند ولکن برخی از فقهاء مانند مرحوم محقق حلی ( صاحب شرایع ) و مرحوم شهید ثانی آن را انکار کرده اند و نظرشان بر این است که برای اثبات عدالت افراد مانند امام جماعت و شاهد علاوه بر داشتن ظاهری نیک، فرد مورد نظر باید دارای باطنی پاک بوده و از عدالت او برای دیگران علم یا اطمینان حاصل شود. 

طبق نظر مشهور و نظر مختار در این مقاله، حسن ظاهر میتواند یکی از طرق تشخیص عدالت افراد باشد و نیازی به تفحص و جستجو در باطن افراد نداریم چون روایات فراوانی در این زمینه وارد شده که مهم ترین آن صحیحه عبدالله بن ابی یعفور است که قیود در آن، ظهور بلکه نص در طریقیت حسن ظاهر برای عدالت است لذا ما هم به تبع مشهور، حسن ظاهر را به عنوان یکی از امارات نظیر ید و سوق میدانیم که برای احراز عدالت افراد توسط شارع جعل شده است و بدون اینکه در حالات او جست وجو کنیم به صرف داشتن ظاهر و رفتار نیک و پسندیده چنین شخصی را عادل محسوب کرده و آثار عدالت را بر او بار خواهیم کرد نظیر بسیاری از موارد در فقه و رجال که فقهاء و رجالیون با استناد به حسن ظاهر، عدالت را ثابت میکنند مانند تطبیق فقهی در مبحث امام جماعت ، شاهد ، قاضی و تطبیق رجالی در مبحث تعدیل راویان احادیث به سبب حسن ظاهری آنها که به تبع آن حکم به صحت روایت میشود.

.

کلید واژه :

عدالت ، حسن ظاهر ، طریقیت ، معاشرت باطنی، شاهد.