در ابتدای نوبت صبح این همایش که با پیام آیت الله العظمی مکارم شیرازی آغاز شد، آیت الله رضا استادی عضو شورای عالی حوزه‌‌های علمیه کشور، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، حجج الاسلام و المسلمین محمدی فر، استاد حوزه و دانشگاه و یوسفی مقدم، رئیس پژوهشکده علوم قرآن دفتر تبلیغات سخنرانی کردند.

در نوبت عصر همایش ملی دیدگاه‌‌های علوم قرآنی مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی با عنوان«حوزه، مرجعیت و قرآن» نیز، ‌کمیسیون های تخصصی با حضور اساتید و کارشناسان علوم قرآنی حوزه برگزار شد و در نهایت با سخنرانی آیت الله اعرافی مدیر حوزه‌‌های علمیه سراسر کشور در برنامه اختتامیه این همایش، که شامگاه پنجشنبه برگزار شد، این همایش به کار خود پایان داد.


بسم الله الرّحمن الرّحیم
قبل از هرچیز تشکیل این همایش را به همه دست اندرکاران گرامی و حضار تبریک می گویم و امیدوارم نتایج قابل توجهی برای جهان اسلام و شیعه داشته باشد.

برخلاف آنچه دشمنان ما تبلیغ می کنند رابطه مراجع، بزرگان، علمای شیعه و حوزه‌‌های علمیه با قرآن آنقدر نزدیک بوده و هست که جدایی آن ها از هم ممکن نیست.

تفاسیر مهمی که علمای شیعه برقرآن نوشته اند و کتابهایی همچون آیات الاحکام که در فقه شیعه جایگاه مهمی دارد و دروس متعددی که در حوزه‌‌های علمیه به عنوان درس تفسیر همواره برقرار است بهترین شاهدان براین مدعا است.
ولی از باب روشنگری و خبر رسانی صحیح در مقابل دروغ ها و تهمت های دشمنان لازم است هر سال این همایش به عنوان یکی از بزرگان شیعه تشکیل و تکرار شود تا حقیقت امر روشن و خلاف گویی ها فاش گردد.

امسال این همایش ارزشمند به نام حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی تشکیل یافته تا دیدگاه‌‌های علوم قرآنی ایشان مورد بررسی و استفاده قرار گیرد و این سنت حسنه سال های آینده هم به نام علمای بزرگ دیگر شیعه تکرار گردد و مخصوصا نسل جوان طلاب به اهمیت این امر مواقف گردد.

اینجانب بار دیگر لازم می دانم که از تمام کسانی که به فکر تشکیل چنین همایش مفید و موثری افتاده اند و برای پیاده کردن آن زحمت کشیده اند، تشکر وافر نمایم.

*شیعه میراث دار روایات اهل بیت(ع) در ارتباط با تفسیر قرآن است
پس از قرائت پیام آیت الله العظمی مکارم شیرازی، آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی نیز در همایش ملی دیدگاه‌‌های علوم قرآنی مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی، گفت: این روزها شاهد تهمت های بی پایه و اساس از سوی معاندین و مخالفین به حوزه‌‌های شیعه هستیم که یکی از این مسائل تحریف است. برای این که فریاد او گوش شنوایی در مجامع اسلامی نداشته باشد، این مذهب را متهم به تحریف کردند.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) عنوان کرد: بیش از هزار سال شیعه و علمای شیعه فریاد می زنند و ۹۸ درصد تحریف را انکار کردند، ولی دشمن روی ۲درصد تکیه کرده و به علمای شیعه اسناد داده است. قطعا پشت صحنه این فعالیت ها یهودی ها قرار دارند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اظهار داشت: به دنبال این اتفاق، مسئله دیگر این است که گفتند، علما و فقهای شیعه به قرآن اعتنایی ندارند و گاهی تعبیر کردند که شیعه و علمای شیعه عترت و روایات را اخذ کردند و قرآن را کنار گذاشته اند.

این استاد حوزه با اشاره به برگزاری همایش ملی دیدگاه‌‌های علوم قرآنی مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی، گفت: این همایش برای از بین بردن این دو تهمت و انحراف است و قرار است این همایش هر چند سال یکبار برگزار شود و تا گفته شود علمای شیعه دست کمی از علمای اهل سنت ندارند.

آیت الله فاضل لنکرانی افزود: در قرون مختلف از زمان اهل بیت(ع)، ده ها و صدها تفسیر از سوی علمای شیعه منتشر شده است. اگر کار میدانی درباره تفاسیر اهل سنت بکنیم، از نظر علمی با تفاسیر شیعه قابل رقابت نیست.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) عنوان کرد: شیعه میراث دار روایات اهل بیت(ع) در ارتباط با تفسیر قرآن است و این بالاترین منبع می باشد.

عضو جامعه مدرسین اظهار داشت: اما در عصر حاضر علمای تراز اول توجه زیادی به مباحث تفسیر داشته اند. تنها این توجه به مباحث آیات الاحکام نبوده است. این توجه درهمه مباحث علمی و فقهی است و تنها اختصاص به آیات الاحکام ندارد.

این استاد درس خارج گفت: زحماتی که علمای شیعه معاصر در بحث آیات الاحکام داشته اند،در هیچ کدام از تفاسیر اهل سنت نیست. یکی از فقها امام راحل است که کتابی مجزا در مورد تجارت عن تراض و سایر موضوعات دارند. شما این توجه را حتی در بزرگترین مفسران اهل سنت نمی بینید.

آیت الله فاضل لنکرانی افزود: این سخنان نشان از اهمیت وتوجه علمای معاصر به مباحث تفسیری است؛ بیان این سخنان که علما توجهی ندارد، حرفی بی اساس و بی پایه است.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) عنوان کرد: حتی حواشی مکاسب که از سوی عالمانی ایراوانی، خویی و ... حرفهای که در مورد آیات الاحکام زدند، قابل مقایسه با علمای اهل سنت نیست.

عضو جامعه مدرسین اظهار داشت: فقهای ما مانند مرحوم والد ما و ... در عرصه علوم قرآن در کتاب مدخل التفسیر مباحثی را مطرح کردند و همین مسئله نشان از توجه فقها به بحث تفسیر است.

این استاد درس خارج گفت: امروز در حوزه ده‌‌ها درس تفسیر برگزار می شود و مدیریت حوزه اهتمام بسیار جدی به برگزار این جلسات دارد.
آیت‌الله استادی نیز در همایش ملی دیدگاه‌‌های علوم قرآنی مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی تحت عنوان «حوزه‌‌های علمیه،‌مرجعیت و قرآن» که در سالن همایش‌های مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، با بیان اینکه ۳۰ هزار روایت تفسیری از شیعه و سنی از جمله در «درالمنثور» آورده شده است، گفت: علامه طباطبایی(ره) معتقد است که باید این ۳۰ هزار روایت که با عنوان تفسیری شناخته می‌شوند، مورد بررسی و تحقیق قرار گیرند تا بتوانیم در تفسیر از آن استفاده کنیم.

عضو شورای عالی حوزه‌‌های علمیه، با اشاره به ارائه تهمتی که به علامه طباطبایی زده می شود، افزود: تفسیر المیزان که افتخار شیعه است بی جهت مورد انتقاد قرار گرفته و آن انتقاد این است که نویسنده آن به روایات شیعه عنایت نداشته است.

این استاد حوزه با اشاره به اختلاف نظر میان علامه و آیت‌الله فاضل لنکرانی در حجیت خبر واحد افزود: اختلاف نظری هم میان ایشان و آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی در زمینه حجت بودن حدیث صحیح السند(خبر واحد) در تفسیر وجود دارد؛ یعنی علامه طباطبایی آن را در تفسیر حجت نمی‌داند ولی آیت‌الله فاضل این نوع احادیث را در فقه و تفسیر حجت می‌دانند.

آیت الله استادی اضافه کرد: علامه طباطبایی فرموده کل روایات اهل سنت که به پیامبر(ص) می‌رسد، حدود ۱۷ هزار روایت است که البته باید آن را بررسی کنیم؛ علامه معتقد است که ما فقط ۲۵۰ روایت از اهل سنت داریم که به پیامبر(ص) می‌رسد و مابقی از صحابه است که برای ما حجیت ندارد لذا باید درالمنثور بررسی شود که چه میزان روایات این کتاب واقعاً به پیامبر می‌رسد.

عضو شورای عالی حوزه گفت: علامه معتقد است« روایات تفسیری دو نوع است، عده‌ای مربوط به قرآن است و عده‌ای آیات را تفسیر می‌کنند که از نگاه علامه، آیات مربوط به قرآن، کاربرد تفسیری ندارد.

این استاد اخلاق حوزه با بیان اینکه فرد فاضلی ۱۲ هزار روایت نورالثقلین را تحقیق کرده و معتقد است که تنها دو هزار روایت آن تفسیری است و مابقی مربوط به قرآن است(البته باید این موضوع باز هم بررسی شود) افزود: علامه بسیاری از روایات را که با مباحث تفسیری وی نزدیک بوده پذیرفته است؛ روایات خلاف عقل و یا تقیه و دارای تعارض غیر قابل جمع را هم رد می‌کند؛ البته ایشان با ۲۰ عنوان و شرط، بیشتر روایاتی را که تصور می‌شد خلاف قرآن است پذیرفته است.

آیت الله استادی ادامه داد: بنده مدعی هستم که حتی صد مورد پیدا نمی‌کنید که روایاتی خلاف قرآن ولی صحیح السند باشد و ایشان قبول نکرده باشد؛ بنده در تحقیقی که کرده‌ام نشان داده‌ام دو مورد، آن هم در برابر تفاسیر اهل سنت را نپذیرفته است.

عضو شورای عالی حوزه با بیان اینکه بی توجهی علامه طباطبایی به روایات، تهمت است اظهار داشت: علامه مععتقدندد اگر کسانی بگویند حرف امام معصوم تنها در متشابهات به درد می‌خورد نباید به حرف آنان گوش داد؛ ایشان هیچ جا نگفته ما از روایات بی نیاز هستیم ولی خبر واحد را در تفسیر حجت نمی‌داند.

این استاد اخلاق اظهار داشت: ایشان نمی‌گوید تفسیر وابسته به روایت است ولی در عین حال نمی‌گوید ما از روایات هم بی نیاز هستیم؛ بنده معتقدم اولین کسی که روایات تفسیری را بررسی کرده علامه بوده است و این از افتخارات حوزه است که باید تداوم یابد.

عضو شورای عالی حوزه با بیان اینکه برخی گفته‌اند تفسیر قرآن به قرآن، ظنی است افزود: ایشان می‌گوید قرآن مقطوع الصدور است و روایت هم در صورتی قابل اعتماد است که مقطوع الصدور باشد تا بتوانیم به آن استناد کنیم.

آیت الله استادی با تاکید بر اینکه اختلاف علامه طباطبایی و آیت‌الله فاضل فقط به چند مورد مختصر محدود می‌شود اضافه کرد: یکی از افتخارات شیعه در صد سال اخیر نوشتن ۵۰ تفسیر است؛ از این ۵۰ تفسیر ده تفسیر از سوی مراجع تقلید مانند آیت‌الله خویی، آیت‌الله جوادی، علامه بلاغی، آیات موسوی اردبیلی و مکارم و ... نوشته شده است.

این استاد اخلاق با بیان اینکه بازار درس خارج بیش از اندازه در حوزه گرم شده است، اظهار کرد: اگر قرار است درس تفسیر ایجاد شود باید فرد فقیه باشد و تفسیر بگوید وگرنه مانند برخی دروس خارج مورد حرف و حدیث قرار خواهد گرفت.

آیت الله استادی اظهارداشت: نسبت به علامه بی‌مهری شده و می‌شود؛ کار ایشان دقیقاً درست بوده و تنها چند عبارت نامناسب در سخنان ایشان دستاویزی برای برخی افراد در تهمت کم توجهی به روایات شده است.

وی با بیان اینکه این تفسیر(المیزان) به علت رواج داشتن و پرمخاطب بودن، فرصت تحقیقات محققانه در حاشیه آن را نیافته است، اظهار داشت: خوب است برخی این کار را انجام دهند زیرا همین سبب شده که برخی افراد بگویند علامه معتقد است ما در تفسیر نیازی به اهل بیت(ع) و پیامبر(ص) نداریم.

این استاد سطح خارج حوزه بیان کرد: از ویژگی‌های علامه این است که اول روایات را دیده و بعد تفسیر کرده است؛ ایشان ابتدا البیان را نوشته یعنی مدتی با روایات و تفاسیر کار کرده است و داب وی این بوده که روایات را به دقت بررسی کند.

وی افزود: پیشنهادم به مسئولان حوزه این است که درس خارج تفسیر با حساب و کتاب راه بیفتد همچنین کار محققانه‌ای روی تفسیر المیزان صورت بگیرد تا تهمت بی‌توجهی علامه به روایت رد شود.

*ارسال ۳۵۰ اثر به دبیرخانه همایش ملی دیدگاه‌‌های علوم قرآنی مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی
حجت الاسلام والمسلمین قمرزاده نیز در همایش ملی دیدگاه‌‌های علوم قرآنی مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم برگزار شد با بیان این که مجموع مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) اهتمام جدی به بحث قرآن دارد و شاهد این مسئله آثاری است که در این عرصه از سوی این مرکز تولید شده است گفت: از جمله اهتمامی که به قرآن از سوی این مرکز است، برگزار درس خارج در بخش تفسیر، آموزش مجموع تخصصی تفسیر علوم قرآن در سطوح ۱ تا ۴، تربیت ۳۰ پژوهشگر متخصص، برگزاری ۲۴ نشست علمی تخصصی و... می باشد.

دبیر علمی همایش بیان داشت: هدف از برگزاری این همایش آشنا سازی جامعه علمی با کتاب مدخل التفسیر و دیگر آراء علوم قرآنی مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی، رفع تهمت در عدم توجه فقهای شیعه به امر قرآن و تفسیر، ایجاد موج تحقیقات قرآنی در فضای علمی حوزوی و دانشگاهی، زمینه و مقدمه سازی برای برگزاری همایشی بین الملیی از دیدگاه‌‌های فقه القرآنی و تفسیری معظم له، پس از تبیین مبانی علوم قرآنی آن عالم فرزانه است.

حجت الاسلام والمسلمین قمرزاده گفت: تا کنون ۳۵۰ مقاله به دبیرخانه رسید که از بین این افراد ۱۰۰ مقاله از سوی اساتید سطح عالی حوزه بوده است. از این تعداد ۲۰۰ پذیرفته شده است. از این تعداد ۴۷ مقاله رتبه ارائه سخنرانی پیدا کرده است.

وی بیان داشت: دیگر دستاورد این همایش این بود یک چهارم مقالات قبل از برگزاری همایش چاپ شده است.

دبیر همایش افزود: از ثمرات برگزاری این همایش ملی رونمایی از کتاب فقه القرآن مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی در۲ مجلد، آماده سازی۳ کتاب مجموعه مقالات از مراکز جامعه الزهراء، مرکز پژوهش های اسلامی، حوزه علمیه معصومیه خواهران، موسسه تمهید، چاپ ۳ کتاب از سلسله نشست های قرآنی ( ۱و ۲) و چکیده مقالات همایش توسط مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) می باشد.

وی بیان داشت: قبل از برگزار همایش ملی، ۱۲ پیش نشست علمی در ۶ استان، مشهد، مرکز مدیریت خواهران استان اصفهان، مجتمع علوم اسلامی کوثر تهران، مرکز پژوهش های اسلامی وتخصصی سطح ۴ الزهراء گرگان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشگاه هدی قم برگزار شد.

وی اظهارداشت: تاکنون از ۷ ملیت ایران، عراق، افغانستان، پاکستان، لبنان، هند و آذربایجان و همچنین چندین مراکز استان همچون قم، شیراز، اصفهان، تهران، سمنان، خوزستان، بوشهر، گرگان، خراسان شمالی و رضوی و شهرهای تابعه مقالاتی دریافت شد.

حجت الاسلام والمسلمین قمرزاده با بیان این که مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)‌، مجموعه پیشران حوزه در عرصه نو و آکادامیک است و می تواند در این موضوعات اثرگذار باشد، گفت: همین مسئله نشان از اهمیت راه اندازی این مرکز از سوی آن عالم ربانی بوده است.

وی بیان داشت: در این مرکز تلاش شده است ۳۰۰ ریز موضوع در عرصه پژوهش در بحث علوم قرآنی استخراج و در اختیار پژوهشگران قرار گیرد.

*فعالیت۳۰۰ کلاس تفسیر در حوزه علمیه قم
آیت الله علیرضا اعرافی هم در مراسم اختتامیه همایش دیدگاه‌‌های قرآنی آیت الله العظمی فاضل لنکرانی که شامگاه پنجشنبه در سالن همایش های مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، عنوان کرد: یک روز همه ما در قم و در این همایش در محضر قرآن کریم بوده و پیونده حوزه و مرجعیت با قرآن را در کارها دیدیم.

وی افزود: قم در آستانه صدمین سالگرد بازتاسیس و احیای حوزه بوده و با معیار سال قمری، در این صدمین سالگرد هستیم، اما با ملاک سال شمسی در آستانه این مناسبت هستیم.

مدیر حوزه‌‌های علمیه گفت: کوله بار سنگینی از دانش و علم و اندیشه و دستاورد حاصل این ۱۰۰ سال تلاش مجاهدانه بوده است.

آیت الله اعرافی تاکید کرد: در حوزه دبیرخانه ای تاسیس شده تا این ۱۰۰ سال فعالیت حوزه را موردتحلیل و بررسی قرار دهد، این مرحله از تطور حوزه‌‌های علمیه به مثابه یک مصرف کننده نبوده است، بلکه قم از این امکان بهره برده و برکات فراوان بسیاری به بار آورده است.

وی تصریح کرد: در طرح جامعی که برای بررسی ۱۰۰ سال فعالیت حوزه در حال تدوین است، ابعاد مختلف دیده شده و می توان این فعالیت ها را موردبازشناسی قرار داد.

عضو شورای عالی حوزه‌‌های علمیه خاطرنشان کرد: اینکه حوزه پایگاه یک انقلابی مانند انقلاب اسلامی شود، سخن کوچکی نبوده و این پرونده چهل ساله از فعالیت های حوزه در حال تکمیل است.

آیت الله اعرافی گنجینه تفسیری حوزه قم را ذی قیمت دانست و ابراز کرد: در حوزه تفسیر به مفهوم ترتیبی آن کارهای بزرگی در حوزه صورت گرفته و قم تولید کننده تفسیرهای جامع قرآنی بوده و از علامه طباطبایی آغاز شده و به بزرگان کنونی می رسد.

وی اضافه کرد: قم در تفسیر موضوعی نیز از گنجینه ارزشمندی برخوردار است، حوزه علوم قرآن به مفهوم سنتی آن با مقداری رویکردهای جدید در قم پرونده غنی تری پیدا کرده و ورود بزرگان ما در حوزه علوم قرآن برگ درخشان دیگری است و در این زمینه جایگاه کتاب«مدخل التفسیر»مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی بسیار رفیع است.

مدیر حوزه‌‌های علمیه مطرح کرد: در حوزه زبان قرآن و مسائل پیرامون آن ما شاهد برداشته شدن گام های ارزشمندی هستیم، همچنین در حوزه روش شناسی قرآن و منهج تحقیق کارهای خوبی صورت گرفته است.

آیت الله اعرافی بیان کرد: در حوزه مکاتب تفسیری و تبیین ابعاد آن و همچنین در مباحث تطبیقی و نقد کارهای غرب نسبت به قرآن کارهای بزرگی انجام شده است، همچنین در توسعه مرزهای علوم قرآن به سمت دانش های معاصر نیز شاهد اقدامات ارزشمند فضلای جوان بوده ایم.

وی اظهار داشت: در زمینه ترجمه قرآن حوزه قم، گام های بزرگی برداشته و این ترجمه هم به زبان فارسی و هم به زبان های مختلف دنیا انجام شده است.

عضو شورای عالی حوزه ابراز کرد: امروز ۳۰۰ درس کوچک و بزرگ در بخش تفسیر در حوزه وجود دارد، در درختواره جدید حوزه‌‌های علمیه به مقوله رشته‌‌های قرآنی توجه وافی و جامعی انجام شده و حدود ۴۰ دوره قرآنی در نظام حوزه دیده شده است.

آیت الله اعرافی تاکید کرد: قلمرو پایان نامه ها، مجلات، فناوری های اطلاعات و ساختارها و موسسات قرآنی از مواردی هستند که در توسعه قلمروهای دانشی و ساختاری تفسیر در حال فعالیت هستند.

وی با بیان اینکه مرجعیت ما در چند سال اخیر چهار یا پنج نسل را تجربه کرده است، عنوان کرد: نسل نخست مرجعیت ما امثال آیت الله حائری بود که تحت تاثیر حوزه نجف بودند، اما در ایران بالنده شدند، نسل دوم مرجعیت ما به آیت الله بروجردی منتهی می شود و نسل سوم با مرجعیت ایشان آغاز می شود.

عضو فقهای شورای نگهبان تصریح کرد: در حوزه مرجعیت در نسل سوم ما شاهد مراجعی بودیم که از عراق و نجف در قم بالنده شدند که امام خمینی(ره) در راس آن ها حضور دارند، نسل چهارم نیز مراجع پس از امام راحل بودند که از نجف آمدند، اما در تعامل با قم و تولیدات فکری وارد عرصه ای نو شدند، ما در نسل پنجم مرجعیت شاهد مراجعی هستیم که کاملا برآمده از حوزه قم هستند.

آیت الله اعرافی مطرح کرد: این همایش ها نشان دهنده رویش های جدید و پیشرفت های جدی در نسل جدید هستیم، آیت الله فاضل لنکرانی از نسلی هستند که به شکل برجسته نگاه فقاهتی را به بخش قرآنی و تفسیری منتقل کرده اند.

وی بیان کرد: تفسیر با منهج های مختلف قابل ارائه است، اما همان طور که بزرگان فرموده اند، ما نیازمند یک منهج اجتهادی جامع هستیم، این به معنای نگاه سطحی و قسیم مناهج دیگر نیست، بلکه ما نیازمند شکل گیری یک منهج نوین جامع هستیم که شکل مقسمی دارد.

مدیر حوزه‌‌های علمیه با اشاره به ویژگی های موردنیاز در منهج جامع اجتهادی تاکید کرد: میان اصول فقه ما و منهج تفسیر اجتهادی درست، عموم و خصوص من وجه حاکم است، در اصول تفسیری که باید شکل گیرد، نیازمند بخش های جدیدی هستیم.