آشنايي با گروه آموزشي - پژوهشي فقه پزشکي مرکز فقهي ائمه اطهار(عليهم السلام)
درآمد
با سپاس و حمد خداي متعال كه هيچ كاري بي خواست او به ثمر نمي‌نشيند و با درود و صلوات بر بهترين بندگان صالح آفريدگار؛ حضرت محمد ص و خاندان پاكش(عليهم السلام).
در ميان علوم انساني، علم فقه از گسترده‌ترين علوم اسلامي است و تاريخ آن نيز قديمي‌تر از ساير علوم و رشته‌ها است. كتاب‌هاي فراون فقهي و ظهور فقيهان بزرگ بسيار در طول تاريخ، نشانه‌اي از اهميت و جامعيت دانش فقه است، گوناگوني مسائل مطرح شده در كتاب‌هاي غير قابل احصا به شمارش عادي، حكايتي رسا از شمول فقه نسبت به تمام شؤون زندگي بشر دارد، تا آن جا كه نمي‌توان رخدادي را نظاره كرد كه فقه، حكم شرعي آن را به كاوش و تحقيق ارائه نكرده است.پويايي دانش فقه شيعي سبب مي‌شود تا فقه پاسخ‌گوي مسائل پيشين و رخدادهاي پسين باشد.
فقه بر اساس اجتهاد پويا، پرتحرك، بالنده و بر اساس سنت‌هاي اصيل و پايه‌هاي اصول شريعت اسلام، هيچ‌گونه تعارضي با مظاهر نوين زندگي بشر ندارد. هم گام بلكه پيشروتر از وقايع و اتفاقات و موضوعات نوين، راه سعادت و وظيفه عملي انسان را تدوين و تعيين مي‌كند.
احكام تبيين شده بر اساس مباني و قواعد فقهي _ اصولي، پيوندي عميق و ناگسستني با واقعيت‌هاي زندگي انسان در ابعاد مختلف دارد و تمام مسائل عقيدتي، اخلاقي، اجتماعي، تجاري، حقوقي، سياسي، كيفري و... را در بر مي‌گيرد و نسبت به تمام دگرگوني‌هاي مختلف فردي و اجتماعي و پرسش‌هاي نوين، پاسخي بر طبق قاعده دارد؛ زيرا فقه بيانگر فرائض و احكام الهي و تعيين كننده وظائفِ شرعي مردم در زندگي مادي و معنوي آنان در تمام زمان هاست.
بنابراين هم گام با پيشرفت جامعه و زمانه، بي آنكهازحيطه اصول و قواعد اجتهاد خارج شود، موضوعات جديد و نيازهاي جامعه نوين را درك كرده و حكم آنها را از منابع و متون ديني اصيل استنباط مي‌نمايد، اين حقيقت زماني به واقعيت مي‌پيونددكه پژوهشگران و فقيهان از طريق اجتهاد مداوم و پويا به استنباط بپردازند، چه اين كه اگر غير از اين باشد از وظايف اصلي خود باز خواهد ماند.يكي از عرصه‌هاي مهم در مسائل جديد و نو پيدا مسائل مربوط به فقه پزشكي است كه به گونه‌اي فراگير مي‌تواند همگان را با خود درگير نمايد.
فقه پزشكي
در فرهنگ اسلامي، طب و فقه، رابطه‌اي نزديك دارند، تعليم و يادگيري آنها همراه و همگام آغاز شده و با يكديگر تعاملي مثال زدني دارند، پزشكان و بيماران با رويدادهاي مستحدث رو برو مي‌شوند كه پاسخ‌‌گويي صحيح به آن همه پرسش، مي‌طلبد كه فقيه و پژوهشگر عرصه فقه، با درك درستِ موضوعات جديد به تبيين احكام مستنبَط از منابع فقهي بپردازد.
پژوهشگر فقه پزشكي به استنباط و تبيين احكام رويدادهايي مي‌پردازد كه به گونه‌اي با علم پزشكي، وظايف پزشكان، تكاليف بيماران، و موضوعات نوين اين عرصه، ارتباط دارند. بنابراين فقه پزشكي شامل تمام ابعاد حكمي و موضوعي مسائل پزشكي مي‌شود، در عصر حاضر مسائل دانش پزشكي بسي فراتر از ديگر علوم انساني ذهن دانشوران را به خود مشغول ساخته است، پزشكان، پرستاران، مراكز بيمارستاني و بيماران، قلمروي بهداشت، درمان و آموزش پزشكي همه وهمه بر گسترده پرسش‌هاي و مسائل مطرح در زمينه فقه پزشكي افزوده‌اند كه ضرورت توجه روش‌مند به استنباط در اين عرصه را آشكار مي‌سازد.
امروزه با پيشرفت علوم و وسعت يافتن دامنه آنها، تخصصي شدن و روش‌مند شدن آن، امري ناگزير است، بر اين اساس گروه فقه پزشکي مرکز فقهي ائمه اطهار(عليهم السلام) بر آن است تا به آموزش و پژوهش در عرصه فقه پزشکي بپردازد.
اکنون با سپاس خداوند متعال و قدرشناسي عنايت حضرت ولي عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) و حمايت‌هاي ويژه حضرت آيت الله حاج شيخ محمد جواد فاضل لنکراني رياست محترم مرکز فقهي ائمه اطهار(عليهم السلام) به تبيين برخي از فعاليت هاي اين گروه تخصصي مي‌پردازيم.
آثار پژوهشي گروه فقه پزشکی مرکز فقهی ائمه اطهار(عليهم السلام)
گروه فقه پزشکی مرکز فقهی ائمه اطهار(عليهم السلام) در سال 1389 ش با مديريت حجت الاسلام و المسلمين دکتر محمد علي قاسمي تشکیل شده است، که بيشتر به امر پژوهش در زمينه فقه پزشکي و مسائل مرتبط با آن پرداخته است. و تا کنون کتب متعددی را در این زمینه به زیور چاپ آراسته است.
که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
1. احکام پزشکان و بیماران (به صورت استفتاء و پرسش و پاسخ از حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی(قدس سره))
2. تلقیح مصنوعی به زبان فارسي و انگليسي؛ (آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی زيد عزه)
3. المبسوط: المسائل الطبيه (آيت الله حاج شيخ محمد قائني(دو جلد)
4. پژوهشي در مسائل فقه پزشکي ترجمه کتاب المبسوط: المسائل الطبيه(دو جلد)
5. تغيير جنسيت (محمد مهدي کريمي نيا)
6. دانشنامه فقه پزشکی(سه جلد) (محمد علی قاسمی)
7. رحم اجاره‌ای (محمد بابکی)
8. مرگ مغزی (حمید ستوده)
9. فقه درمان (محمد علی قاسمی)
10.ترمیم بکارت (میرزاده اهری)
11.بانک استفتائات (دو جلد) (محمد علي قاسمي)
12.موضوع شناسي بانک خون بند ناف از منظر فقهي – حقوقي (محمد علي قاسمي)
کتب در دست تحقیق و چاپ
1. نقش اذن در فقه پزشکی
2. جراحی زیبایی
3. حقوق بیمار با تأکید بر رازداری
4. بررسي دلالت آيات فقه پزشکي
5. بررسي سند و دلالت روايات فقه پزشکي
6. انجماد انساني
7. بايسته‌هاي فقهي – حقوقي دستمزد پزشکان
برنامه آموزشی پژوهشی رشته تخصصی فقه پزشکی
پیشرفت روز افزون عرصه‌های مختلف دانش و پیچیدگی زندگی انسان، سبب شده تا هر روزه مسائل نوپدید بیشتری طرح شود و تخصصی شدن گرایش‌ها و ارتباط علوم مختلف، تدوین و تأسیس رشته‌های جدیدی را ضروری نماید، در میان همه علوم، دانش پزشکی به دلیل ابتلای عموم مردم و ارزشمندی علم ابدان، مورد توجه متخصصان قرار گرفته و پیشرفت شگرفی یافته است و پرسش‌های بسیاری را فراروی دانشوران فقه قرار داده است.
از آن‌جا که تلاشهای فردی و غیر نظام‌مند نمی‌تواند به صورت کامل و صحیح به همه سؤالات مطرح شده در این زمینه پاسخ دهد، ضرورت دارد حوزه‌های علمیه با برنامه ریزی مدون به تربیت فقیهان متخصص در زمینه فقه پزشکی اقدام نمایند تا پاسخ‌گوی مسائل فقهی نوپیدا پزشکی باشند؛ این ضرورت مورد توجه فقیه گرانقدر حضرت آیت الله حاج شیخ جواد فاضل(زیدت توفیقاته) قرار گرفت و با تشکیل گروه فقه پزشکی(سال 1389ش) در مرکز عظیم فقهی ائمه اطهار(عليهم السلام)، گامی مؤثر در زمینه پژوهش درباره فقه پزشکی برداشتند.
گروه فقه پزشکی در سایه توفیق حضرت حق وتوجهات حضرت بقیة الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و با راهنمائی‌های ریاست مرکز و حمایت های معاونت پژوهش، در سال 1386ش اقدام به برگزاري دوره تخصصي آموزش فقه پزشکي نمود، در صدد است تا دوره آموزشی فقه پزشکی را تدوین و برگزار کند تا فارغ التحصیلان این رشته افزون بر غنای فقهی و توانایی اجتهادی، پس از آشنائی با مسائل و چالش‌های مرتبط با موضوعات پزشکی و متداول عصر حاضر، توانایی پاسخگویی به مسائل نوپدید فقه پزشکی را کسب کنند و به عنوان مدّرس و پژوهشگر به تبیین «فقه امامیه» در قلمرو مسائل و چالش‌های پزشکی پرداخته و انجام وظیفه نمایند.
فقه پزشکی، یک دانش میان رشته‌ای با رویکرد فقهی - پزشکی است کهبه استنباط و تبیین احکام رویدادهایی می‌پردازد که به گونه‌ای با علم پزشکی، وظایف پزشکان، تکالیف بیماران و موضوعات جدید این عرصه که با توجه به پیشرفت پر شتاب علم و فناوری‌های پزشکی پدید آمده، ارتباط دارند.
به عبارتی، این رشته به تبیین فقه پزشکی در چارچوب تحولات علوم و شیوه‌های نوین زیست پزشکی و حقوق و تکالیف سازمان‌های پزشکی ، پزشکان، کادر درمانی و بیماران می پردازد. البته، یکی از مهم‌ترین نیازها و مشکلات مطرح در این حوزه، موضوع‌شناسی است، به همین دلیل پژوهشگران در این گرایش فقهی، نخست باید توانایی قابل اطمینانی در موضوع‌شناسی مسائل مختلف پزشکی، پیدا کنند، تا به شکل علمی و دقیق بتواند، به استنباط احکام آنها از منابع اصیل شریعت بپردازند.
ظرفیت شناسی در زمینه فقه پزشکی
در عصر حاضر با گسترش دانش در عرصه‌های گوناگون و ارتباط رشته‌ها و گرایش‌های مختلف علوم؛ ضرورت تخصصی شدن و ایجاد میان رشته‌ها بیش را پیش رخ می‌نماید، از این روی، در عرصه فقه نیز لازم است که گرایش‌های میان‌رشته‌ای ایجاد شود تا بتوان پاسخ‌گوی نیازهای مختلف بشریت در عرصه مسایل فقهی که همواره با آن درگیر است، بود.
ظرفیت‌های موجود در حوزه و حضور پژوهشگران در آن، نشان داده است که می‌توان شاهد اتفاقات ارزشمندی در عرصه تشکیل رشته‌های جدید برای پاسخگویی به نیازهای مختلف جامعه بود.
تدریس خارج فقه پزشکی در برخی از کرسی های درس خارج حوزه، و مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام)، تشکیل گروه فقه پزشکی مرکز فقهی ائمه اطهار(عليهم السلام) و تلاشهای علمی متفرقه که برخی از پژوهشگران طلبه در رساله های علمی، مقالات پژوهشی و کتابهای منتشره، دارند نشان از آن است که حوزه علمیه در این مسیر قرار گرفته است؛ ولی مشکل اساسی آن است که تاکنون انتقال کامل دانش از در چنین موضوعی که موضوع شناسی آن به شیوه تجربی محض است به شکل سامان یافته انتقال نیافته است و همچنان نیازمند طرح و برنامه مدون است که با تشکیل کارگروه‌های تخصصی در فقه پزشکی و شناسایی استعداد‌های موجود در میان حوزویان، می‌توان در بسیاری عرصه‌ها ورود پیدا کرد و سؤالات و نیازهای مختلف را پاسخ داد. با توجه به نکات یاد شده مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) در صدد برآمد تا دوره آموزشی – پژوهشی فقه پزشکی را برگزار کند.
چگونگي دوره آموزشي فقه پزشکي
مسئولين اين گروه در راستاي تحقق اين دستاورد نخست به تدوين سر فصل‌ها به صورت تخصصي و مدون در سطح عالي برآمدند و سپس بر اساس شرايط ويژه به برگزاري آزمون جهت انتخاب طلاب داراي شرايط اقدام کردند در سال نخست شش نفر پذيرفته شدگان و در سال دوم 6 نفر ديگر جهت تحصيل در اين دوره مورد پذيرش قرار گرفتند.
استفاده از اساتيد تخصصي
در هر ترم و مقطع از اساتيد سطح عالي بهره برده مي‌شود، اساتيد و عناوين دروس در سال 1398 ش عبارتند از:
1. موضوع شناسي مسائل نوين پزشکي توسط استاد دکتر محمد رضا طباطبائي؛
2. بررسي استنباطي – اجتهادي احکام حيات نباتي توسط استاد آيت الله حاج شيخ محمد قائني؛
3. کاربرد اصول فقه در فقه پزشکي توسط استاد آيت الله حاج شيخ ابوالقاسم عليدوست؛
4.حقوق پزشکي توسط حضرت استاد حجت الاسلام و المسلمين دکتر رهايي.