نشست «بررسی اندیشه تقریب مذاهب اسلامی، موانع و آسیبها» عصر یکشنبه، 15 مرداد در محل مرکز تخصصی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی در مشهد برگزار شد. در این نشست، حجت الاسلام دکتر مهدی فرمانیان، رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، با بیان اینکه مبانی تقریب، آیات و روایاتی است که دلالت بر عدم تفرقه می کند، افزود: مانند جریان برادر حضرت موسی جناب هارون که در جواب برادرش موسی که او را مواخذه کردبود گفت به خاطر اینکه ترسیدم میان قوم اختلاف ایجاد شود؛ یعنی در نظر حضرت هارون آنقدر اختلاف میان قوم مهم است که مسئله گوساله پرستی تحت‌الشعاع قرار می گیرد. البته گوساله پرستی را رد می‌کنیم ولی مسئله اختلاف نیفتادن در میان قوم باعث این میشود که حضرت موسی جناب هارون را دیگر سر زنش نکند.



وی سپس با ذکر روایتی از امیرالمومنین علی علیه السلام که از تفرقه تحذیر میکند، اظهار داشت: در جامع الاحادیث مرحوم آیت الله بروجردی در حدود هزار حدیث در این باب وجود دارد.از اینها مهمتر، عمل خود معصومین علیهم‌السلام است مانند عمل خود حضرت امیرالمومنین علیه السلام که  مهمترین مبنا برای تقریب مذاهب است. ایشان ۲۵ سال سکوت می کنند و خانه نشین می شوند و در خیلی از مسائل کمک می کنند. ایشان در جایی فرماندهی لشگر را قبول نکردند اما در جایی دیگر که خود خلیفه میخواست برای جنگ به سمت شام برود، حضرت مانع میشوندو می‌فرمایند: نباید بروی چون تو الان به منزله ستون خیمه اسلام هستی.



رئیس دانشکده مذاهب اسلامی با اشاره به اینکه حاکم بودن سلمان در مدائن از طرف خلفا و عدم مخالفت حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام هم یکی از گواهان این است که حضرت به تفرقه دامن نمیزدند، این سوال را مطرح کرد که: آیا  امیرالمومنین علیه السلام در مدینه، همیشه در خانه و به صورت فرادا نمازشان را میخواندند؟ مسلما خیر. ایشان حتی در رابطه با تعیین روز عید قربان نیز هیچ گاه نگفتند که تعیینش با ماست، بلکه همواره نسبت به تعیین آن توسط حاکم، تمکین می کردند.



دکتر مهدی فرمانیان، با بیان اینکه روش عملی اهل بیت در خیلی از مسائل تقریب و وحدت را ثابت میکنند، نحوه مراوده اهل بیت با اهل سنت و کنیز گرفتن از اهل سنت را شاهد دیگری بر این مدعا دانست.
به اعتقاد وی، تعامل و برخورد اهل بیت با اهل سنت و حتی ناصبی ها به شکلی بود که قلب آنان را مجذوب خود میکرد. حتی در مواردی که ناصبی ها جسارت میکردند معصومین علیهم السلام نه تنها تقابل به مثل نمی کردند، بلکه با مهربانی آنان را مجذوب منش و رفتار خود مینمودند.
وی سپس افزود: برای جذب قلوب اهل‌سنت، باید راه اهل بیت را برویم. اهل سنت اگر چه دارای عقاید باطل اند اما مسلمان محسوب میشوند و دارای چهار حرمت اصلی اند.
وی با اشاره به فتوای مقدس اردبیلی و مقام معظم رهبری که غیبت اهل سنت را جایز نمی دانند، اظهار داشت: اینکه مشهور فقها میگویند آن ها اهل نجات نیستند مربوط به آخرت است و البته آن هم در صورتی است که جاهل مقصر باشند.



وی با اشاره به اینکه امام خمینی میگوید کسانی که در کشور های متمدن هستند جاهل قاصرند چون یک در صد هم احتمال خلاف عقیده شان را نمیدهند، چه رسد به کسانی در جاهای دور افتاده و روستایی  اند که قطعا قاصر اند.
فرمانیان با ذکر این حدیث که «تقیه دین من و دین پدران من است، تقیه را به اقسام خوفی و مداراتی تقسیم کرد، افزود: با توجه به قدرت ارتباطات در جهان امروز، تقیه خوفی را نیز قابل توجه است.
او با بیان اینکه دعوای طرفداران تقریب و منتقدین برسر مبانی نیست، بلکه بر سر ادبیات است و اینکه چگونه با اهل سنت حرف بزنیم، خاطرنشان کرد: تمام تقریبی ها معتقدند باید فضا جوری باشد که تعالیم اهل بیت به آنها برسد و این که میگویند بر اشتراکات تکیه کنیم به علت آن است که این اشتراکات به دست آنها برسد.
او سپس اضافه کرد: شیخ طوسی در اول کتاب تبیان می گویند من احادیث اهل سنت را می آورم به جهت آنکه اهل سنت به قصد مطالعه احادیث تفسیری خودشان، احادیثی که از ائمه معصومین علیهم السلام نقل کردم را ببیند تا شاید به این صورت، حقانیت احادیث معصومین علیهم السلام را مشاهده کنند.



وی در ادامه، با بیان اینکه اقتضاء حکومت، تعامل با اهل سنت به عنوان شهروندان این کشور است، افزود: مثلا در زمان امیرالمومنین السلام کسانی که در لشگر  حضرت بودند، از لحاظ اعتقادی، شیعه نبودند. بلکه وقتی خوارج در مسجد می‌آمدند و به حضرت ناسزا می‌گفتند حضرت میفرمودند تا زمانی که شمشیر نکشیدند کاری با ایشان نداریم.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی، یکی از اقتضائات تمن سازی را احترام به عقاید دیگران دانست و ادامه داد: اتفاقاتی که در کشور های دیگر مانند عراق و سوریه  می افتد پیامد تفرقه است که نفت را می فروشند که اسلحه بخرند و مسلمان ها یکدیگر را بکشند تا بعد آمریکا به عنوان منجی بیاید و بین مسلمانان صلح بر قرار کند.
او با بیان اینکه امروز تنها راه حل مسئله تکفیری ها تقریب مذاهب و وحدت است، اظهار داشت: وحدت به این معنا است که با اهل سنت معتدل همراه شویم تا خود این ها جلوی تکفیری ها را بگیرند.
او با اشاره به اینکه یکی از موانع تقریب مذاهب و وحدت، پیش فرض های غلطی است که اهل سنت و شیعه از هم دارند، افزود: سلفی و وهابی از شیعه این پیش فرض غلط را دارند که شیعه توسط یهودیت درست شده تا اسلام را نابود کند. مثلا به تازگی روزنامه ای مصری نوشت: ایران با إخوان دست در دست هو دادند که مسلمانان معتدل را از بین ببرند آن هم با صحنه گردانی اسراییل. در مصر سی عنوان کتاب دیدم با مضمون «دست های پنهان ایران و اسرائیل برای از بین بردن اسلام»!


او مانع مهم دیگر تقریب را سب صحابه دانست و با اشاره به اینکه اهل سنت سب صحابه را مساوی با سب النبی میدانند، خاطرنشان کرد: حکم ساب النبی قتل است و اگر قاتل وی را اعدام هم بکنند میگویند در راه حق کشته شده و بهشتی است.
او مانع سوم تقریب را این تصور شیعیان دانست که اهل سنت حق را دریافته اند و تنها لجبازی می کنند و اظهار داشت: ولی در حقیقت سنی در مه غلیظی که از غبار اطلاعات غلط گذشتگان به آنها داده اند گیر افتاده‌اند و حق را هنوز نیافته اند.
او مانع دیگر تقریب را عدم شناخت صحیح طزفین از یکدیگر دانست و افزود: مثلا شیعه قایل به تحریف قرآن نیست ولی سنی میگوید بنابر حدیث اصول کافی شما قایلید. یا شیعه از کتاب شان چیزی را استفاده میکند که آنان ملتزم به آن نیستند.
گفتنی است در این نشست، حجت الاسلام آل مجدد شیرازی نیز به سخنرانی پرداخت.