عرصه های نوین در مطالعات سلفی پژوهی

حجت الاسلام والمسلمین دکتر علیزاده موسوی

وی که به دعوت مرکز تخصصی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی به این نشست دعوت شده بود به ارائه مباحث خود پیرامون این موضوع پرداخت.

ضرورت توجه به سلفی پژوهی

اولین بحثی که به عنوان مقدمه باید به آن پرداخت این واقعیت است که امروزه چرا مباحث سلف پژوهی را ما باید به آن توجه داشته باشیم؟

اولین پاسخی که به این پرسش می توان داد این است که در گذشته بحث سلفیه یک جریان بسیط و کاملاً واحد بوده است. یعنی شما هنگامی که این مباحث را از دوران ابن تیمیه آغاز می کنید و می رسید به دوران ابن قیم و ذهبی و بعد تا حدودی ابن کثیر و بعد در دوران محمد بن عبدالوهاب که از سال 1353 این جریان آغاز می شود تا تقریباً دهه 70 میلادی قرن گذشته فضای سلفیه یک فضای بسیط و واحد است. و به عبارت دیگر مبانی آن مبانی کلاسیک و سنتی گذشته است. مباحثی مثل توحید و شرک، ایمان و کفر، سنت و بدعت و حیات برزخی جریانی است که سلفیه تمام تمرکزش را در این محورها گذاشته است و خونریزی هایی که کرد از سال 1153 تا امروز که بیش از 450 هزار نفر را گشته اند بر همین مبنا پیش می آید اما مشخصاً از دهه 70 میلادی به این طرف ما شاهد یک شرایط جدیدی در حوزه سلفیه هستیم، و آن تنوع و تکثر در اندیشه های سلفیه است، به گونه ای که از حالت بسیط بیرون می آید. شعبه های مختلف را پیدا می کند و هر چند در اصول و مبانی مشترک است اما دارای ابعاد گوناگونی می شود.

گرایشات پنج گانه وهابیت

 به عنوان مثال وهابیت از دهه 70 میلادی حدود40 سال پیش به این طرف، ما شاهد 5 گرایش مختلف فقط در دل وهابیت هستیم، اقبالیه، سروریه، قطبیه، جامیه، نوسلفیان، تمام اینها گرایشات جدید در دل وهابیت هستند که هر کدام از اینها با دیگری سر جنگ و ناسازگاری دارد و اختلاف دارند و این فقط در یک گرایش است.

گرایشات جدید سلفیه

از طرف دیگر در نگاه کلان اگر ما باز بنگریم به نوعی سلفیه را می توانیم تقسیم کنیم به سلفیه شبه قاره، سلفیه مصر و نجد و تا حدودی سلفیه یمن که جریان آقای هادی المقبلی از اینجا آغاز می شود و جریان های متنوعی است. بنابراین نیازی به شناخت اینها داریم و چرا باید بشناسیم. اولین نکته این است که اگر اینها را نشناسیم به شدت این جریانات به دنبال هم گرایی هستند یعنی اختلافات را کنار می گذارند و هم کاسه و همراه می شوند و همان جریان را مسنجم را ایجاد می کنند با ابعاد گسترده یعنی به عبارت دیگر یک سر جبهه می شود مصر وسط این جهبه می شود شبه قاره با 500 مسلمان و انتهای این جبهه می شود منطقه نجد و وهابیت و گرایش به این عظمت درست می شود.

ضرورت آینده پژوهی سلفیه

در صورتی  که اگر  اینها را خوب بشناسیم و اختلاف میان اینها را بتوانیم استخراج کنیم به راحتی می توان آن گرایشاتی که نزدیکتر به ما هست را آشنا شویم و گرایشات دیگر را مقابله کنیم. داعشی که امروز به وجود می آید از یک طرف ریشه در اندیشه های سید قطب دارد، و از طرفی در اندیشه وهابیت، با اینکه در وهابیت ده عنوان کتاب علیه سید قطب نوشته شده است یعنی وهابیت جریان قطبیه را به خوارج تشبیه می کنند و از این طرف جریان قطبیه جریان وهابیت را به جریان ملکیه یا درباری بودن به اصطلاح رمی می کنند و می بینیم این اختلاف وجود دارد. جلوتر که می آییم می بینیم که این اختلاف ها و اندیشه ها به شدت متفرق می شود.

 در جهان اسلام به شدت نیازمند این است که مبانی اینها شناخته شوند و تضادهایی که وجود دارد را واکاوی کنیم، چون ما ده شبکه به زبان عربی داریم که مرتب عقاید سلفی را در فضای ماهواره پخش می کنند، شبکه الناس، الرحمه، البرکه، المستقله، شبکه های فارسی شبکه وصال، نور و کلمه عقاید مختلفی را در فضای ماهواره توزیع و پخش می کنند.

در عراق همایشی بود تحت عنوان داعش نطفه سوء فی رحم الانسانیه به رئیس حزب و روسای تمام عراق در آنجا بودند و گفتم مشکلی که در عراق وجود دارد شما آمدید حشد الشعبی العسکری درست کردید در حالی که شما باید حشد الشعبی العلمی داشته باشید باید مبانی علمی را نقد کنیم در حالی که ما سر بریدن های آنها را نشان می دهیم ما می خواهم با احساسات با داعش مقابله کنیم اما اینها از واژه های مقدسی مثل جهاد استفاده می کنند. چقدر ما آمده ایم به این خلافت عبدالله بن وهب راسبی در جنگ نهروان و شباهت آن با اندیشه خلافت داعش بحث کنیم.