مصاحبه با استاد محترم؛ حجة الاسلام و المسلمین نیازی
 

1- سوال اول در مورد اینکه که آیا گرایش به مباحث فقهی و اصولی ضرورت دارد و ایجاد مراکز تخصصی فقه و اصول را چگونه ارزیابی می‌‌کنید ؟

در اصل ضرورتش هیچگونه تردیدی در شرایط فعلی نیست. چون ما وقتی که میبینیم در گذشته که حوزه‌‌ها صرفا کارهای علمی انجام می‌‌دادند و هنوز  مسائل اجتماعی به صورت امروزی که ارتباط تنگاتنگی بین فقه بمعناه العام که مبنای اصلی نظام است با حوزه‌‌های علمیه به وجود نیامده بود، بزرگانی از فقها و مراجع گذشته می‌‌فرمودند که بعید نیست بر مستعدین، تحصیل فقاهت و اجتهاد نه تنها واجب کفایی یلکه واجب عینی باشد.

بنابراین خیلی واضح است که الان حتما یکی از ضرورتهای بسیار روشن و واضح، وجود گرایشهایی در مباحث فقهی و اصولی با توجه به گستردگی موضوعات فقهی برای تعمیق بخشیدن در کنار فقه و اصول عام به صورت تخصصی برای جوابگویی به ضرورتهایی که الان در سطح نظام و اجتماع وجود دارد مورد نیاز می باشد و تبعا به عنوان یک مقدمه واجب لاینفک ما هیچ چاره ای نداریم جز اینکه یک مراکز تخصصی فقه و اصولی هم داشته باشیم حتی به صورت گرایشها که قسمتهای خاصی را گروهی به صورت تخصصی آموزش ببینند.

2- آیا برنامه ابداعی این مرکز را – کلاسهای بررسی حواشی و تعلیقات – صحیح و لازم می دانید و نقش آن را در پیشرفت علمی طلاب چگونه ارزیابی می نمائید ؟

نسبت به سوال دوم که برای برنامه سطوح عالیه است که به صورت یک برنامه ابداعی در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) واقعا به عنوان یک امر مبارکی به وجود آمده که عبارت است از کلاسهای بررسی حواشی و تعلیقات، این هم برای تعمیق بخشیدن به معلومات طلبه می باشد تا از همین اول عادت نکند به کتابهای دست دوم و شرحهای دست دوم که نوشته شده است.

نتیجتا این هم بسیار برنامه خوب و پر برکتی است که زمینه ساز دید عمیق طلبه میشود برای ورود طلبه به بحثهای عمیق خارج ، چون از اول تاسیس حوزه های علمیه اصلا کتابهای ما حتی کتابهای متنی ما در واقع هر فقیهی که می‌‌آمده، ادامه دهنده تکمیل تحقیقات فقهای قبل بوده است.

در واقع همین کتابهایی که داریم و لو به صورت مثلا کتاب هست اما درست دقت کنیم - به تعبیر مرحوم شهید مطهری - همه اینها در واقع آن فقیه متاخری که آمده در واقع کارش یک نوع تعلیقه بر مبانی فقهای قبل از خود او بوده است پس وقتی که نظام تشکیلاتی علوم حوزوی بر همین مساله تعلیقه نویسی بوده _حتی در آنجایی که کتاب به صورت متنی است _بنابراین یک طلبه امکان ندارد که آشنایی عمیق پیدا کند به ربط مطالب یک کتابی که به اصطلاح به عنوان یک درس حوزوی است مخصوصا متنی مثل مکاسب ، کفایه و رسائل جز اینکه با آن تعلیقه ها و حواشی توضیحی و تحقیقی شاگردان مرحوم شیخ و آخوند و از راه آنها بتواند واقعا و دقیقا در فضای بحث این کتاب قرار بگیرد لذا به نظر میرسد این کار بسیار خوبی بوده و باید بگوییم خیلی دیر شروع شده ولی الحمد الله این توفیق نصیب این مرکز شده و این کار انجام شده و امیدواریم این به جاهای دیگر هم به طور طبیعی سرایت بکند.

3- برنامه تقریر نویسی همراه با پژوهش را که جزء وظایف طلاب در مرکز آیا از جهت علم و قدرت بز کتابت – بحث قدرت نوشتاری خلاء آن را در حوزه مشهود است – مفید می دانید ؟

راجع به مساله سوم که تقریر نویسی با پژوهش است این هم بسیار کار لازمی است چون آموزش اگر در کنارش پژوهش نباشد ما هیچ وقت به تولید علم نمی رسیم ، وقتی ما به تولید علم و نظریه میرسیم که همیشه در کنار آموزش ما پژوهش باشد و بحمد الله یکی از کارهای بسیار خوب مرکز فقهی که واقعا مکملی است بر کارهای اساسی دیگر اینکه کارگاههایی تشکیل میشود و از همان اول طلبه با روش تحقیق آشنا می شود و این مساله تقریر نویسی که از قدیم الایام رسم بوده نه تقریر نویسی سر درس بلکه بعد از اینکه درس را از استاد میگیرد شب بنشیند فکر کند و ان را دوباره روی کاغذ به صورت منظم با رعایت جهات شکلی، محتوایی و پژوهشی پیاده کند، اینگونه نوشتن یک چیز ماندگار برای طلبه می باشد و اصولا یکی از نکات دقیقی که به تعمیق فکر یک دانشجو و طلبه حتما کمک میکند اینکه تعدادی از فکرها و نوآوری ها درست در همان موقع نوشتن به ذهن می آید یعنی خود این نوشتن در واقع در ایجاد خلاقیت در ذهن آن طلبه و دانشجو تاثیر بسیار روشنی دارد.



مصاحبه با استاد محترم؛ حجة الاسلام و المسلمین قندی


1- سوال اول در مورد اینکه که آیا گرایش به مباحث فقهی و اصولی ضرورت دارد و ایجاد مراکز تخصصی فقه و اصول را چگونه ارزیابی می‌‌کنید ؟

نسبت به ویژگیهایی که در این مرکز فقهی ائمه اطهار که توسط فقیه عالی قدر مرحوم حضرت ایت الله العظمی فاضل لنکرانی  رضوان الله تعالی علیه پایه گذاری شده می توان به جهاتی اشاره کرد. یکی اینکه این سوال مطرح است که ایا گرایش به مباحث فقهی اصولی در حوزه ضرورت دارد در نتیجه امثال این مراکز که مراکز تخصصی فقه و اصول هستند به عنوان پاسخی به این نیاز باشد .


2-آیا برنامه ابداعی این مرکز را – کلاسهای بررسی حواشی و تعلیقات – صحیح و لازم می دانید و نقش آن را در پیشرفت علمی طلاب چگونه ارزیابی می نمائید ؟

باید در جواب عرض کنیم که بله امروزه با وجود گسترش علوم و پراکندگی بسیاری که موضوعات فقهی و اصولی روز به روز پیدا میکند ضرورت وجود مراکزی که به شکل تخصصی در مورد خصوص علم فقه  یا خصوص علم اصول کارهای ویژ ه ای انجام بدهد احساس می شود چون اگر این مراکز تخصصی نباشد و بخواهد به همان مقدار معمول که در حوزه روی فقه و اصول کار  میشود بسنده بشود نمی توان به آن اهداف مهمی که حوزه علمیه مقدسه قم و سایر حوزه های علمیه به دنبالش هستند که رسیدن به قله فقاهت و اجتهاد و رفع نیاز شرعی مردم و جامعه اسلامی است برسیم.

سخن را در این زمینه کوتاه می کنیم و به موارد دیگری از امتیازاتی که در این مرکز مقدس وجود دارد می پردازیم  یکی از امتیازات ویژه ای که در این مرکز مقدس از بدو تشکیل که تقریبا بنده از همون اوایل توفیق همکاری را با این مرکز مهم داشتم کلاسهایی است که برای بررسی حواشی و تعلیقاتی که نسبت به کتب مهم رسائل و مکاسب و کفایه در این مرکز مبارک برگزار می شود و من خودم در بعضی از دوره ها همراه بعضی گروهایی بودم که مثلا از پ 7 تا پ10 در این مرکز در این کلاسها شرکت کردم و من مثلا بعد از 4 ، 5 سال که اینها  در این کلاسها شرکت می کردند و از این مباحث استفاده می کردند اونها را مورد مقایسه قرار دادم با سایر طلبه ها و حتی مثلا در بین این عزیزانی که در این گروه ها شرکت می کردند افراد متوسطی هم وجود داشته و دارند منتها در اثر استفاده از این کلاسها حتی این افراد متوسط از افراد سطح عالی و خوب بیرون از این مرکز از جهت قدرت علمی و تسلطی که بر متون فقهی پیدا کردند.

 این ثمره بسیار مهمی است که ما مثلا بتوانیم در یک مرکز تخصصی طی چند سال آن هدف مهمی که از فقاهت و اجتهاد دنبال می کنیم را به دست بیاوریم و به گونه ای طلبه را قادر بسازیم که بعد از اینکه فارغ التحصیل شد از این مرکز خودش بتواند راه را ادامه بدهد با این قدرت که یا مسلط شده بر استنباط احکام و یا اینکه اگر فاصله ای هم با استنباط داشته باشد چون راهکار را بدست اورده ، روش را یاد گرفته و خودش مدتی تمرین کرده بتواند در یک مدت کوتاهی و لو در این موسسه نباشد این راه را با پیروزی ادامه بدهد و به آن غایت نهایی برسد.

نکته دیگری که می توانیم از امتیازات این مرکز به حساب بیاوریم برنامه های پژوهشی که جزو وظایف طلاب مشغول در این مرکز می باشد که در ضمن پژو هشهایی که انجام می دهند اقدام به تقریر نویسی و ارائه تقریرات دروس و یا نتیجه پژوهش هایی که انجام داده اند این را به رشته تحریر در می اورند .


3-برنامه تقریر نویسی همراه با پژوهش را که جزء وظایف طلاب در مرکز آیا از جهت علم و قدرت بز کتابت – بحث قدرت نوشتاری خلاء آن را در حوزه مشهود است – مفید می دانید ؟

این یک مساله خیلی واجب و لازمی است که متاسفانه در قدیم خیلی ازش استفاده می شده اما امروزه به دست فراموشی سپرده شده است و این برای اهل علم ، اهل دانش ، یک فقیه یک اصولی یک عالم اسلامی ضرورت دارد که بتواند دانش اندوخته شده در سینه اش را برای اینکه دیگران بتوانند بیشر استفاده کنند و از محدوده کلاس فراتر برود و توسط کتابت و تالیف در سراسر جهان پخش بشود و حتی به نسلهای اینده منتقل بشود  این لازمه اش این است که قدرت نوشتن داشته باشد چگونه بنویسد چطور بنویسد هم از نظر شکلی و هم از نظر محتوایی نوشته اش قابل استفاده باشد ضعف نداشته باشد الان متاسفانه ما می بینیم مثلا در یک نوشته های مختصری که مثلا در امتحانات حوزه برگزار می شود طلاب می خواهند پاسخ جوابها را بدهند در همین پاسخهای کوتاه می بینیم که این ضعف در نوشتار و تالیف چه از نظر شکلی و چه از نظر محتوایی کاملا مشهود است و این یک امتیاز ویژای است که به مرور یک طلبه چند سال قلم بزند تا قدرت نوشتاری او را بالا برود ، یکی از مراجع تقلید خدا حفظش بکند الان هم سایه شان بر سر شیعیان مستدام است ایشان یک وقتی دچار دست درد شده بود ند من عرض کردم که خب حالا مطالب را بفرمائید کسی دیگر بنویسد ایشان فرمودند که من در نوشتن هی مطالب به ذهنم تراوش می کند و این واقعا کلام حقی است مطلب درستی است  یکی از اثار و فوائد مهم نوشتن اینکه مطالب جدیدی هنگام نوشتن به ذهن می اید همانطور که هنگام تدریس از حیث تداعی معانی مطالب مختلفی که قبلا فکر نشده بوده به ذهن انسان جرقه می زند خطور میکند این مساله توی نوشتار هم هست که ادم سعی میکند که مثلا صدر مطلب ، ذیل مطلب جمله اش را تنظیم بکند هی مطالب به ذهنش می اید و لذا نوشتن باعث تولید علم می شود یعنی ادم از معلوماتش مجهولاتی را کشف می کند و به رشته تحریر در می اورد و با تالیف و تقریر،هم مطلب بیشتر برای خودش جا می افتد هم به مطالب جدیدی می رسد و هم میتواند که شاهکار های خودش و معلومات خودش را به اقران خودش و به نسلهای بعد منتقل بکند بحمد الله اینها از شاخصه ها و ویژگیهای مهم این مرکز مبارک فقهی است که اون عزیزانی که در این مرکز شریف مشغول به تحصیل هستند باید کاملا قدر این نعمت را بدانند و شکر این نعمت را به جا بیاورند به وسیله جدیت کاملی که از خودشان نشان بدهند و زائد بر برنامه های این مرکز خود جوش و با علاقه بیشتر کار بکنند وقت را هدر ندهند و بتوانند انشاءالله به اهداف بزرگ این مرکز برسند.

همین جا طلب رحمت و مغفرت میکنم برای موسس بسیار عزیز این مرکز و از خدای متعال توفیق بیش از بیش را برای مسئولین محترم این مرکز به ویژه رئیس عالی مرکز حضرت ایت الله حاج شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی دارم.



مصاحبه با استاد محترم؛ حجة الاسلام و المسلمین جزایری


1- سوال اول در مورد اینکه که آیا گرایش به مباحث فقهی و اصولی ضرورت دارد و ایجاد مراکز تخصصی فقه و اصول را چگونه ارزیابی می‌‌کنید ؟

در آغاز سخن لازم است که یاد و خاطره مرجع عالی قدر مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی موسس این مجموعه مقدس و ارزشمند  را گرامی بداریم اما در ارتباط با سوالاتی که مطرح شد چند جمله را عرض میکنم جمله اول به طور طبیعی و بدیهی روشن است که رسالت حوزه های علمیه از آغاز، دفاع از ارزشهای دینی، دفاع از مکتب اهل بیت و نشر معارف اهل بیت بوده است در ابعاد مختلف : در مباحث قرانی، فلسفه، کلام و حیطه های مختلف ولی بدون تردید یکی از مهمترین قلمروهای آن مساله فقه و علوم وابسته به فقه مانند اصول و رجال است و در واقع به گونه ای شده است که مقوم حوزه و فصل حوزه نسبت به مراکز دیگر همان بخش فقاهت اوست که در طول تاریخ فقیهان بزرگوار و ارزشمندی مانند شیخ طوسی، علامه حلی، شهیدین، صاحب جواهر، مرحوم یزدی، مرحوم امام و دیگران نسلا بعد نسل تلاش کردند که فقاهت را به معنای صحیح و اتم به نسل های بعدی منتقل کنند و به طور طبیعی ما هم امروزه موظف هستیم که این حیث اصلی حوزه را با دقت و اتقان و با توجه به نیازهای روز، باتوجه به شرایط روز پاسخ گو باشیم بنابراین ضرورت دارد علاوه بر اینکه همه حوزه ها و همه مجموعه ها از سال اول تا پایان، بخشی از تلاش علمی خود را در حیطه فقه قرار بدهند، طبیعی است باید گروهای خاص و افرادی که استعداد ویژه ای دارند به طور مشخص در زمینه فقه و علوم وابسته به او متمرکز بشوند البته عرض کردم با توجه به رویکردهای جدید و با توجه به رخدادها و مسائل مستحدثه و در همین رابطه ضرورت تشکیل مرکزهای تخصصی فقه و اصول دو چندان است امروز باید مع الاسف این را اظهار نمود علی رغم اینکه وظیفه ما این است، نقش ما این است، عنوان ما این است که  حوزه فقاهتیم.

 اما امروزه در بخش فقاهت و فقیهان وارسته و فضلای متفقه جوان با کمبود جدی حوزه ها مواجه هستیم که باید برای این چاره اندیشی شود و یکی از راههای تامین این نیاز و پاسخ گویی به نیاز نسل آینده مساله مراکز تخصصی است که به طور ویژه و برنامه ریزی شده و مدیریت قوی به مساله فقاهت بپردازد و طبیعتا باید برنامه این مراکز برنامه چند بعدی ، جامع نگر باشد.


2-آیا برنامه ابداعی این مرکز را – کلاسهای بررسی حواشی و تعلیقات – صحیح و لازم می دانید و نقش آن را در پیشرفت علمی طلاب چگونه ارزیابی می نمائید ؟

و یکی از امتیازاتی که بحمدالله در مرکز فقهی ائمه اطهار با آن مواجه هستیم مساله بررسی حواشی است ببینید کتبی مانند کفایه و رسائل در عین اتقان و در عین مراتب شایسته و ویژه او اما از ادبیات خاص خود بر خوردار است .

از ویژگیهای خاص خود برخوردار است که مطمح نظر اندیشمندان بزرگ بوده و تعلیقاتی با نگاههای مختلف بر این کتاب زده شده لذا یک فاضل که می خواهد در مسیر فقه و فقاهت قدم بردارد صحیح نیست که صرفا به الفاظ این کتاب اکتفاء بکند بلکه باید افق دید خود را وسیع تر کند بداند بزرگان در مورد این مطلب احیانا چه نقدی داشتند یا چه توضیح تکمیلی داشتند این باعث می شود هم فهم مطالب کتاب بهتر شود و دید دانش پژوه دیدی قوی تر نافذ تر و چند بعدی و محققانه شود.

 کما اینکه یکی از کارهای لازم و ضروری مساله تقریر نویسی است متاسفانه یکی از کاستیهایی که ما طلبه ها با آن مواجه هستیم بحث نوشتن است و اگر دقت بفرمائید تقریبا قریب به اتفاق مراجع در طول چند دهه اخیر مراجعی بودند که در مقام تقریر نویسی اساتیدشان موفق بودند .

3-برنامه تقریر نویسی همراه با پژوهش را که جزء وظایف طلاب در مرکز آیا از جهت علم و قدرت بز کتابت – بحث قدرت نوشتاری خلاء آن را در حوزه مشهود است – مفید می دانید ؟

3خود مرحوم آیت الله فاضل تقریرات مرحوم امام را و مرحوم آیت الله بروجردی را به خوبی نگاشتند خود مرحوم امام ، مرحوم کمپانی ، مرحوم نائینی و مرحوم خوئی همه اینها از مراجع بزرگواری بودند که قبل از مرجعیت مقرر شایسته و برجسته ای بودند لذا دانش پژوهان باید به مساله تقریر و تحقیق نویسی، اهمیت آن، ضرورت آن ، آثار و برکات آن بیشتر توجه داشته باشند و اگر ما بتوانیم انشاءالله این نقطه ضعف خودمان یعنی قدرت بر انتقال مطالب بر صفحه کاغذرا برطرف کنیم پیشرفت خوبی خواهیم کرد .

تحقیقات کتبی یک مهارت است و مهارت یک روزه به دست نمی آید انسان باید تمرین کند، اشتباه کند، تصحیح کند تا ورزیده شود امیدوار هستیم مساله تقریر نویسی هم بیش از گذشته به اهمیت او واقف باشیم و اهتمام کنیم و او را نه از باب تکلیف بلکه از باب یک ضرورت به آن توجه نمائیم به عبارت دیگر ،آموزش یک پلان است یک مجموعه است مرکب است از 1- متن درسی 2- حواشی و تعلیقات 3- تقریر نویسی 4- مباحثه دقیق و جدی که باید به بحث و مباحثه بیش از آن مقداری که الان است اهتمام بورزیم البته همه اینها بعد از مساله رنگ خدایی داشتن، اساسا هویت طلبگی به قصد قربت اوست . علم طلبگی علمی است که رنگ و بوی الهی و دینی داشته باشد اگر این چنین بود انشاءالله امید وار هستیم که مشمول دعای خیر امام عصر (علیه الصلاه والسلام) بوده باشیم و بتوانیم در راه انتقال فقه اهل بیت (ع) به نسل حاضر و نسل های بعد قدمی برداریم انشاءالله موفق باشد .