باسمه تعالی
مركز تخصصي تربيت محقق مذاهب اسلامي
مؤسس مرجع فقيد حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكرانی (قدس‌سره)
 
مشخصات کلی، برنامه‌ها و فعاليتهاي علمي پژوهشی دوره سطح سه مرکز تخصصی تربیت محقق مذاهب اسلامی
 

 

 

1. مقدمه‌اي پيرامون مركز تخصصي تربيت محقق مذاهب اسلامي

 

اندیشمندان اهل سنت با حمایت حاکمان از دیرباز نگاهی نقادانه به فرهنگ و معارف شیعی داشته اند و همواره پرسشها و شبهاتی را مطرح می کرده اند که این رویکرد با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) با روشهای مدرن و با استفاده از همه امکانات و با حمایت استکبار جهانی در سطح وسیعی گسترش یافته است. این تهاجمها در سالهای اخیر گسترش چشم گیری داشته است به گونه ای که نگاه سایر مسلمانان را نسبت به شیعیان و مذهب شیعه غبارآلود و گاه خصمانه کرده است. تمامی این شبهات و تهمت ها به خاطر برنتابیدن حاکمیت مذهبی بود که در همه اعصار اسلامی به حاشیه رانده شده است. موج عظیمی که انقلاب اسلامی ایران بر پایه اسلام اصیل در دنیای امروز پدید آورد، از یک سو بیداری جهان اسلام و بلکه بشریت را در توانمندی حاکمیت قرآن و مذهب اهل بیت علیهم‌السلام در پی داشته و قدرت بی بدیل مذهب در اداره شئونات فردی و اجتماعی بشر را به نمایش گذاشت. از سویی دیگر هجمه ها و حملات ابرقدرتهای جهانی علیه ایران اسلامی و مبانی بر آمده از صمیم قرآن و عترت را به دنبال داشت. از آن جایی که انقلاب اسلامی قبل از اینکه مبنای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی داشته باشد مبنای دینی و عقیدتی داشته و ریشه در اسلام ناب محمدی صلی الله علیه وآله وسلم و مذهب اهل بیت علیهم‌السلام دارد.

حملات استکبار جهانی علیه مذهب شیعه متمرکز شده است و با ترفندهای گوناگون سعی در تضعیف ایران شیعی دارند که یکی از آن ترفندها سازماندهی و تحریک فرق و مذاهب اسلامی غیرشیعی علیه شیعه است. این گروه ها با شبهه پراکنی، تهمت و افترا، در صدد ناکارآمد جلوه دادن آموزه های شیعی و ایجاد تنفر از این مذهب، در بین مسلمین هستند. البته متون و دانشهای شیعی در جوامع حوزوی و دانشگاهی مورد تدریس و تحقیق بوده و از این رهگذر تا حدودی پاسخگوی سئوالات و نیازهای درونی جامعه شیعی بوده اند؛ اما گستردگی و تنوع شبهات با قالب های امروزی آن علیه مذهب شیعه این پاسخگویی را در حالت تدافع و انفعال قرار داده است.

خروج از این حالت و تبدیل موضع دفاعی به موضع تهاجمی و فعال، ضرورت شکل گیری مرکزی مستقل و متمرکز در این زمینه را طلب می نمود.

این مهم، رسالت حوزه های علمیه را دوچندان کرده و باید در راستای دفاع از کیان مذهب با برنامه ریزی، شاگردانی توانمند و مسلط بر اصول و مبانی همه فرق اسلامی را تربیت کنند.

مرجع فقید و بصیر جهان تشیع حضرت آیت ا... العظمی فاضل لنکرانی قدس‌سره در راستای تحقق اهداف استاد خویش، بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، حضرت آيت الله العظمي امام خمینی(ره) و در جهت توسعه و بالندگي بخش پژوهش و تحقيق آن هم در مباحث كلامي تشيع و پاسخگويي به نيازهاي كلامي نوين، با درک چنین ضرورتی در سال 1383 اقدام به تأسیس مرکز تخصصی تربیت محقق مذاهب اسلامی نمود.

اين مركز در زمان حيات آن مرجع وارسته تحت اشراف آن مرد بزرگ اداره مي‌شد و معظم‌له در زمان حيات خود به جهت سنگيني بار مرجعيت، رياست مركز را به فرزند شايسته و مدير و مدبر خود ‌حضرت مستطاب آيت الله آقاي حاج شيخ محمد جواد فاضل لنكراني دامت بركاته كه بحمدالله از اساتيد و محققين بنام حوزه علميه قم هستند، واگذار و در حال حاضر نيز فعاليتهاي مركز تحت اشراف دفتر مرجع فقيد و به رياست فرزند برومندشان ادامه می‌گردد.

 

 

2. معرفی مرکز

 

مرکز تربیت محقق مذاهب اسلامی به مکانی اطلاق می شود که به مذاهب اسلامی به عنوان یک مجموعه در هم تنیده و مرتبط می نگرد، و تأثیرپذیری هر مذهب از سایر مذاهب را امری مسلم می پندارد، و بر رویکرد نقادانه و تحلیل بر منابع و مبانی حدیثی، فقهی، تفسیری، رجالی، تاریخی و کلامی مذهب اسلامی تأکید می ورزد. پژوهش محوری رکن اصلی این مرکز با اهتمام بر دفاع از مکتب اهل بیت: به صورت فعال به شمار می‌آید.

بنابراین سه عنصر در تعریف مذکور، مهم و اساسی است:                             عکس

الف) دفاع فعال و تهاجمی و علمی از مذهب اهل بیت:

ب) نگاه نقادانه و علمی به سایر مذاهب اسلامی با هدف اثبات مذهب اهل بیت

ج) پژوهش محوری

 

 

3. دلایل توجیهی راه اندازی این رشته در مركز تخصصي

 

ایجاد رشته تربیت محقق مذاهب اسلامی و مطالعات و پژوهش های نظام مند در زمینه ابعاد گوناگون مذاهب اسلامی در حال حاضر به دلایل ذیل امری ضروری به نظر می رسد:

1. آموزش محور بودن همه دروس و سرفصل های مراکز حوزوی و دانشگاهی موجود با عنوان مذاهب اسلامی.

2. نگاه تک بعدی و غیر جامع به همه مسائل فقهی - کلامی - تفسیری و... در مراکز حوزوی و دانشگاهی موجود با عنوان مذاهب اسلامی. عکس

3. فقدان پژوهش گران تأثیرگذار در مسائل متنوع مرتبط با مذاهب اسلامی که به صورت تخصصی و روش مند تحقیق کرده و نظریه های کارشناسانه ارائه دهند.

4. دغدغه دفاع از مذهب اهل بیت: پس از بررسی همه جانبه آراء و اندیشه های مذاهب اسلامی.

5. قرائتها و برداشت های نا صواب و غیرعلمی و یک سونگر به بحث تقریب مذاهب اسلامی و ایجاد گفتمان صحیح از آن بر اساس آموزه های اصیل اهل بیت علیهم‌السلام.

 6. فقدان رشته مستقل حوزوی و دانشگاهی در کشور که به گونه متمرکز و جامع در زمینه مذاهب اسلامی با تأکید بر مذهب اهل بیت: به مطالعه و پژوهش بپردازد. عکس

7. گسترش شبهات و تهمت ها علیه مذهب اهل بیت علیهم‌السلام به واسطه سازماندهی و فعال سازی مذاهب اسلامی با حمایت استکبار جهانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران.

8. فقدان مراکز و پژوهشگرانی که به صورت تهاجمی و فعال، علیه شبهات به روشن گری و دفاع از مذهب اهل بیت: بپردازد.

9. ضرورت مطالعه و پژوهش تطبیقی و مقارن در مذاهب اسلامی و فقدان این نگاه در مراکز حوزوی و دانشگاهی.

اینک با توجه به دلایل یاد شده به نظر می رسد ضروری است رشته ای با عنوان تربیت محقق مذاهب اسلامی با تکیه بر سه عنصر یاد شده در تعریف، تأسیس گردد تا آموزه ها و عقائد مذاهب اسلامی را به صورت تطبیقی مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد و با حفظ انسجام جهان اسلام به دفاع از مکتب اهل بیت: بپردازد و تقریب منطقی بین مذاهب اسلامی را ترسیم نماید.

 

 

4. اهداف کلی این مرکز

 

به طور کلی مرکز تخصصی تربیت محقق مذاهب اسلامی اهداف ذیل را دنبال می کند:

1. دفاع فعال، تهاجمی و علمی از مکتب اهل بیت: در برابر شبهات و تهمت ها.

2. شناخت عقائد و آموزه های مذاهب اسلامی و نقد و بررسی آن بر اساس آموزه های اهل بیت علیهم‌السلام.

3. نهادینه کردن پژوهش محوری و مطالعه روش مند در زمینه مذاهب اسلامی.

4. نگاه تطبیقی و مقارن در بررسی آموزه ها و عقائد مذاهب اسلامی.

5. تربیت و پرورش محققین و پژوهش گران در زمینه مذاهب اسلامی با تأکید بر اثبات حقانیت مذهب اهل بیت:.

6. استفاده از محققین و پژوهشگران این مرکز در کرسی‌های تدریس، هیأت های علمی، نشستهای تخصصی، کنفرانسها، اتاق فکر وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط با امور مذاهب اسلامی.

7. ارائه قرائت جدید و مطابق با دیدگاه اهل بیت: از مسأله وحدت مذاهب اسلامی.

8. نگاهی واقع بینانه و جامع نسبت به مسائل و آموزه های مذاهب اسلامی.

9. برقراری رابطه فعال با سایر مراکز حوزوی و دانشگاهی همسو با این رشته.

10. نشر آثار پژوهشی دانش آموختگان این مرکز در قالب کتاب، مقاله و ... و عرضه آن به جامعه علمی کشور.

 

 

5. شرایط پذیرش

 

تمام طلاب علوم دینی که حداقل سطح دو حوزه را گذرانده باشند می توانند در این رشته شرکت کنند.

موفقیت در آزمون کتبی و مصاحبه و نیز اشتغال به دروس خارج حوزه علمیه، عدم اشتغال به تحصیل در دیگر دانشگاه ها، موسسات آموزش عالی و مراکز تخصصی حوزوی و همچنین برخورداری از صلاحیت اخلاقی و توانایی پژوهشی و فکری لازم و متناسب از مهم ترین شرایط پذیرش در رشته تربیت محقق مذاهب اسلامی به شمار می آید.

عکس 

 

6. مدت دوره

 

مدت دوره در مقطع سطح سه بدون احتساب پایان نامه 7 نیمسال تحصیلی (ترم) و به مدت سه سال و نیم خواهد بود. نظام آموزشی این مرکز به صورت واحدی ارائه می شود. کلیه دروس هر ترم 15 هفته معادل یک نیمسال تحصیلی است و زمان تدریس هر واحد درس نظری 30 ساعت و هر واحد عملی نیز 30 ساعت است.

 

 

عکس

 

سال تأسيس و فعاليت‌هاي مركز

 

بحمدالله تحت عنايات حضرت بقية الأعظم ارواحنا له الفداه و تلاش‌هاي عده‌اي از محققين و پژوهشگران  حوزه دين، و با توجه به كمبودهايي كه در راستاي دفاع از حريم مكتب اهل‌بيت عليهم السلام وجود داشته و دارد به منظور مبارزه با القائات و شبهات اعتقادي، كلامي، تاريخي و... بر ضد مذهب شيعه اثني عشري، مرکز تخصصی تربیت محقق مذاهب اسلامی در اوايل سال 1383 راه‌اندازي شد. اين مركز متشكل از رياست و مديريت مركز است كه در رأس اين مجموعه قرار دارند و در ذيل آن معاونت‌هاي چندگانه‌ي آموزشي پژوهشي و... فعاليت مي‌نمايند. محققان و پژوهشگران ارجمند در قالب چند گروه و كميته تخصصي (كلام، تراجم، رجال، حديث، تاريخ، تفسير، فقه مقارن و مسائل روز) كه عصاره‌ي فارغ التحصيلان دو گروه پذيرش شده هستند و تحت اشراف اساتيد مجرب و هيئت رئيسه مشغول اداي وظيفه مي‌باشند. عکس

در اين مركز از حدود هفت سال قبل جمعي از طلاب و فضلاي مستعد براي آشنايي بيشتر با اعتقادات شيعي و تبحر در كتب تفسيري، حديثي، تاريخي، فقهي و رجالي اهل سنت در كلاسها و كارگاه‌هاي پژوهشي آموزشي تخصصي كلامي زير نظر اساتيد مجرب جذب گرديده و مشغول فعاليت‌هاي پژوهشي علمي و تبليغي مي‌باشند.

بخش‌هاي مركز تخصصي تربيت محقق مذاهب اسلامي عبارتند از؛

1)     پژوهش

2)     آموزش

3)     كتابخانه تخصصي

4)     سايت و رايانه

5)     صوت و تصوير

6)     انتشارات

7)     كميته‌هاي تخصصي

8)     شوراي علمي پژوهشي.

 

1ـ پژوهش:

 

با توجه به اينكه رويكرد مركز تخصصي، پژوهش محوري است اين مركز اهميت ويژه‌اي براي پژوهش دانش پژوهان قائل است و هر دانش پژوه موظف است در طول ترم پژوهش‌هائي چند را در اختيار اساتيد خود قرار دهد، همچنين سعي بر آن بوده كه ماهي يك بار كرسي‌هاي نقد و بررسي موضوعات مختلف با محوريت پژوهش‌هاي انجام شده در مركز برگزار گردد، (در حال حاضر چهار گروه و كميته تخصصي فعال هستند) و به تأليف، تدوين و ترجمه كتب، طرح‌هاي پژوهشي و ... مي‌پردازند. دستاورد اين تلاش‌ها، دهها كتاب، مقاله و رساله‌ي ارزشمند علمي ـ پژوهشي است كه در اين بخش به ثمر رسيده است.

عکس

 

 

اگر خواسته باشيم مهمترين فعاليت‌هاي معاونت پژوهشي مركز را بيان نمائيم، موارد ذیل بيان شمه‌اي از آنهاست؛

 

 الف) كتب منتشره شده:

1. رويكرد عقلاني بر باورهاي وهابيت (شفاعت، تبرك، استغاثه) ج 1

2. رويكرد عقلاني بر باورهاي وهابيت (زيارت اهل قبور، نماز، دعا دركنار قبر) ج2

3. روبكرد عقلاني بر باورهاي وهابيت (تعمير قبور، نذر، سوگند به غير خدا) ج3

4. سلفيان در گذر تاريخ

5. اولين يار پيامبر كيست؟

6. حديث سلسلة الذهب

7. اصحاب النبي6 (عربی)

8. زیارت امام رضا 7

9.  سعد بن ابي وقاص

10. راه روشن (ترجمه کتاب الصراط الي طريق النجاه)

11. ارتداد و آزادي انديشه و بيان در اسلام

12. محمد بن مسلم

13. مسيحيت كنوني

14. حق و حقیقت (سندی)

15. عبدالرزاق الصنعانی (شخصیته و تراثه العمی) (عربی)

16. ازدواج موقت از دیدگاه قرآن و سنت

17. سلف و سلفیون (عربی)

18. دفاع از حریم قرآن (مالایی)

19. رویکرد عقلانی بر باورهای وهابیت (اندونزیایی)

20. دفاع از حریم قرآن (اندونزیایی)

21. هفت آسمان جواني (مالايي)

 

ب) كتابهاي در دست انتشار:

             1. فضائل موضوعه                                                         2. حی علی خیر العمل

 

 

ج) رساله‌هاي علمي تأليف شده:

 

 

 

د) همايش‌هاي برگزار شده:

 

1. حي‌علي خير‌العمل فی مصادر الفریقین

 

2. عبدالرزاق الصنعانی، شخصیته و تراثه العلمی

 

3. سلسله احادیث موضوعه

 

4. عقيده مسلمانان و وهابيت درباره تبرك

 

 

 

 

عکس

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2ـ آموزش:

 

يكي از فعاليت‌هاي مركز، فعاليت آموزشي است كه در دو مقطع عمومي و تخصصي ارائه مي‌گردد.

آموزش دروس عمومي:

 

عکس

 

در مقطع اول (عمومي) با تمهيدات و شرايط خاص نخبگان مبلغين حوزه علميه را انتخاب نموده ودر كلاس‌هايي تحت عنوان كلاسهاي تبليغي شبهاي پنجشنبه در دفتر سه راه بازار زير نظر اساتيد مجرب و فاضل حوزه آنان را پرورش مي‌دهد.

در اين مقطع علاوه بر فن آموزش فن خطابه و مناظره مباحث روز و شبهات گوناگون عقيدتي و ... مورد كنكاش قرار مي‌گيرد و به بهترين شكل جواب داده مي‌شود.

مقطع اول: آموزش دروس عمومي است كه در هفت نيم ترم انجام مي‌گيرد.

مقطع دوم:‌ در اين مقطع طلاب، مبلغين، محققين و پژوهشگراني كه شايستگي خود را در كلاس‌هاي مقطع اول به اثبات رسانده و نيز عزيزان ديگري كه شرايط لازم را احراز كرده باشند و آمادگي لازم براي شركت فعال در مقطع تخصصي را داشته باشند پس از قبولي در مقطع عمومي و مصاحبه ورودي در مركز تخصصي پذيرش مي‌شوند.

در اين مقطع با استفاده از اساتيد مجرّب و با سابقه واحدهاي تعريف شده در طول هفت نيم ترم تحصيلي ارائه مي‌گردد. اين مركز در حال حاضر پذيراي دو گروه دانشجو است، دانشجويان ايراني و دانشجويان خارجي.

 

عکس

 

با توجه به اينكه اين مركز پژوهش محور است فعاليت‌هاي پژوهشي در اولويت است. بدين صورت كه طرح كلي بحث توسط اساتيد محترم مركز، مطرح و دانش پژوهان ضمن پژوهش پيرامون مباحث مورد نظر اساتيد، با كمك اساتيد گام به گام حركت كرده و توسط اساتيد رفع اشكال مي‌شوند. و دانش پژوهان ضمن آموزشهاي مورد نظر، موظف به تحقيق و پژوهش در زمينه موضوع مورد نظر و ارائه بحث تحت نظر اساتيد محترم هستند، در انتها نيز با ياري و هدايت اساتيد محترم، مطالب جمع‌بندي شده و به نتيجه مي‌رسد و دانش پژوهان پژوهش‌هاي خود را مطابق معيارهاي مصوّب تدوين نموده و تحويل معاونت آموزشي پژوهشي مركز جهت اقدامات بعدي می‌نمایند. اين كار در حال حاضر 4 سال به طول مي‌انجامد كه نيم سال آخر آن اختصاص به نوشتن پايان نامه دارد و پس از ارتحال مرحوم آيت الله العظمي فاضل لنكراني1 فعاليت‌هاي پژوهشي گروه‌هاي پيشين ادامه يافته و دو گروه جديد (گروه سوم الف و ب كه شامل ايراني‌ها و اردوزبان‌ها مي‌باشد) ‌نيز گزينش شده‌اند و مهم‌ترين مطلب اينكه دانش پژوهان اين مركز در سال اول كاملاً با كتب فريقين، مخصوصاً با كتب تراجم و رجالي آنها آشنا مي‌شوند.

 

عکس

 

 

3. كتابخانه تخصصي:

 

جهت آماده نمودن متون تخصصي مورد نياز دانش پژوهان اين مركز، كتابخانه تخصصي مركز مشتمل بر كتب اصلي و مورد نياز تهيه و به شكل موضوعي طبقه‌بندي شده است و در كنار آن سالن مطالعه‌ي مناسبت جهت مطالعه‌ي دانش پژوهان در نظر گرفته شده هم چنين امكان استفاده از اينترنت و كتابخانه ديجيتالي نيز براي آنان فراهم می‌باشد؛

اين كتابخانه به صورت قفسه باز اداره مي‌شود و تعداد كتاب‌ها پس از ارتحال آن مرجع بزرگ چندين برابر افزايش يافته است و آمار كتب موجود در اين كتابخانه تا سال 1390 تعداد 1081 عنوان و 3348 مجلد بوده است و همچنان در حال افزايش است.

 

عکس

عکس

 

4. انتشارات

 

بخش حائز اهميّت ديگر مجموعه‌ي مركز، بخش انتشارات است. عمده فعاليت‌هاي انتشارات اين مركز در چند مورد خلاصه مي‌شود.

الف) چاپ تأليفات اساتيد و پژوهشگران مركز.

ب) ترجمه و چاپ تأليفات اساتيد و پژوهشگران مركز و مراكز ديگر كه مرتبط با اهداف مركز مي‌باشد.

ج) مقدمات راه‌اندازي مجله‌ تخصصي و ...

 

 

5. كميته‌هاي تخصصي

 

قريب به يك سال است كه محققان، پژوهشگران و اساتيد ارجمند در قالب چند گروه تخصصي (تاريخ و رجال، تفسير، فقه مقارن، كلام، مسائل مستحدثه اعتقادي و ...) تحت اشراف اساتيد مجرب و مديريت معاونت آموزشي پژوهشي مشغول اداي وظيفه مي‌باشند. اين محققان در قالب گروههاي تخصصي فعاليت‌هاي پژوهشي خود را انجام مي‌دهند.

 

 

6. شوراي پژوهشي

 

بخشي از وظايف شوري به شرح ذيل معرفي مي‌باشد:

1.  بررسي پژوهش‌ها در مراحل مختلف
2. تأييد طرح تفصيلي پژوهش
3. تعيين زمان ارائه پژوهش‌ها، پايان‌نامه‌ها و ...
4. تدوين و اصلاح آيين‌نامه‌هاي پژوهشي (كنفرانس علمي، پايان‌نامه، ضوابط پژوهش و ....)
5. مشاركت در تدوين متون آموزشي
6. برگزاري نشست‌هاي علمي
7. تعيين و معرفي ليست اساتيد راهنما، مشاور و دارو و ...
8. تشكيل پرونده پژوهشي دانش‌پژوهان
9. حضور منظم اعضاء‌ در مركز جهت راهنمايي، مشاوره و ... دانش پژوهان (3 ساعت براي هر يك از اعضا در دروه حاضر)
10. مصاحبه علمي با دانش‌پژوهان هنگام ارائه طرح تفصيلي (دفاع اوليه) 

عکس

7. فناوري اطلاعات و اطلاع‌رساني (سايت و رايانه)

واضح است كه گستره‌ي فعاليت‌هاي ضد شيعي در قالب پايگاه‌هاي اينترنتي و شبكه‌هاي ماهواره‌اي و نشر افكار منحرف ضد مذهبي از سوي دشمنان خصوصاً فرقه‌هاي متعصب وهابي تكفيري و بهره‌گيري آنان از ابزارهاي تبليغاتي از قبيل سايت‌ها، ماهواره‌ها به سطح بسيار وسيعي رسيده است، با توجه به مطالب فوق الذكر و با توجه به لزوم بهره‌گيري از فناوري روز در زمينه علوم اسلامي و استفاده از قابليت‌هاي رايانه در پيشبرد و تسريع پژوهش‌هاي تخصصي، واحد رايانه تأسيس و تجهيز گرديد كه به فعاليت‌هاي خود در زمينه ثبت، نگهداري و نشر كليه آثار دانش پژوهان و اساتيد محترم مركز در حوزه علميه و ايجاد پايگاه اطلاع رساني در اين زمينه ادامه مي‌دهد.

 

عکس

 

 

اهم فعاليت‌هاي صورت گرفته در اين بخش به شرح ذيل مي‌باشد؛

1ـ ضبط و آرشيو كليه كلاس‌هاي آموزشي كه توسط مركز تخصصي تربيت محقق مذاهب اسلامي برگزار مي‌شوند.

2ـ قرار دادن صوت و متن كليه‌ي كلاس‌ها روي سايت آموزشي مركز.

اميد است انشاء الله بتوانيم با همكاري ديگر بخش‌هاي دفتر مرجع راحل شيعه حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني1در زمينه‌هاي كمي و كيفي و فناوري‌هاي جهاني وزن مركز را در زمينه خدمت رساني به مذهب حقه تشيع به جايگاه اصلي خود در ميان ديگر مؤسسات پيشرفته و فعال جهان اسلام برسانيم.